Cumhurbaşkanı Erdoğan Giresun fındık fiyatını 3 doları 3 geçe 84 lira olarak açıkladı. 2015 yılında 2.827 milyar dolar gelir getiren fındığın değeri giderek düşüyor. 2015’te 1 kg fındık ile 16 adet ekmek alınabilirken şimdi 84 liraya 8 ekmek 8 zeytin, afiyet bal şeker olsun. Bal alsan fındık kabuğunu doldurmaz.
FINDIKTA MÜCADELE REKOLTE AÇIKLAMAYLA BAŞLIYOR
Fındıkta mücadele rekolte açıklanma süreciyle başlıyor. Rakamlarla soğuk savaş yaşatılıyor. İhracatçılar çok, üretici örgütleri az gösterip fiyatı maniple etmeye çalışıyor. Fındığı temsil eden bölgesel STK’lar etliye sütlüye karışmadan olanı biteni takip ediyor. Ne rekolteye ne fiyata ne de fındık maliyetlerine karışıp piyasayı speküle etmek istemiyorlar, kısmen etik.
Fındık rekoltesi tartışmaları alevlendi. Dünya Kuru ve Sert Kabuklu Meyveler Konseyi Türkiye 2023 fındık rekoltesini 810 bin ton olarak açıkladı. Türkiye Ziraat Odaları Birliği 718 bin ton, TÜİK bir yıl önceye göre yüzde 4.6 azalarak 730 bin ton olarak açıkladı. Henüz resmi bir tahmin yok. Fiyat açıklanma tarihi mümkün olduğunca geciktiriliyor. Her yıl klasik aynı sorun yaşanıyor. Dünya fındık ihracatının yüzde 72’sini ihraç eden Türk fındığının kaderi lobicilerin elinde.
BUĞDAYDAKİ HATA TEKRARLANMAK İSTEMİYOR
Tüm bunlar olurken kural koyucu ilgili paydaşlar temkinli davranıyor. Zira yukarı tükürsen bıyık, aşağı tükürsen sakal. Buğday fiyatında “sütten ağzı yanınca” fındık fiyatları temkinli açıklanmaya çalışılıyor. 100 lira desen, dünya ile piyasaları ile entegrasyon sağlanamıyor, 80 lira desen çiftçinin gözünde gelecek yerel seçimlere puan kaybettiriyor. Şimdi ne mi olacak derken orta yol bulundu, 84 lira açıklanıp taraflar memnun edilmeye çalışıldı.
TMO stoklardaki fındıkları eritmek amacıyla 13 Haziran’da 33 bin ton fındığı 65 liradan satışa çıkardı. Her yıl rekolte ve fiyat açıklanma zamanına yakın fındık satışı yapılması fiyatların düşmesini destekler nitelikte üreticiden tepki alıyor.
Gürcistan Haziran ayında bir önceki yıla göre yüzde 11 artışla 5.45 dolardan fındık ihracatı yaptı.
Üretimde lider, verimde hallice, kazançta kaybeden Türk fındığı. İtalya, Yunanistan fındığının kilosu 4,5 dolardan alıcı buluyor.
ÜRETİMİN GÜCÜ ZAYIF
Tarım ihracatının yüzde 5’inden fazlasını yapan fındığın geleceği endişe dolu. 2022 yılı fındık ihracatı miktar bazında yüzde 9,24 oranında, değer bazında ise yüzde 22,62 azalarak 1,748 milyar dolar gelir elde etti. Yüzde 10 düşüş karşılığı gelirde 500 milyon dolarlık azalma. “Yazın yediğin hurmalar kışın seni tırmalar” deyimini tam karşılığı. İçerdeki kur sorunları, girdi maliyetleri, pazardaki gücümüzün sadece üretici tarafında olması, verimsizlik hepsi kök sorun. Üreten de olsak fiyatı belirleyecek gücün yoksa tek kalemde 500 milyon dolardan çiftçini mahrum edebiliyorsun.
FINDIKTA VERİM HALLİCE
Fındığın dekar başına fındık verimi 84 kg, ABD’de 221 kg, aynı coğrafyadaki Gürcistan’da 180 kg, Azerbaycan’da 122 kg İtalya’da 157 kg ile fındık veriminde de sınıfta kalmaya devam ediyoruz. Azerbaycan’ın yarısı kadar üretim alanı olan ABD onun iki katı üretim yaparak verimin ne denli önemli olduğunu ortaya koyuyor.
FINDIĞIN BAŞI İKLİMLE DERTTE
Bu yıl fındığın olgunlaşma döneminde yağan yağmurlar nedeniyle meyvelerde çürüme sorunları görüldü, kalite problemleri muhtemel. Çiftçilere göre değişen iklim koşullarıyla fındığın başı dertte. Don, zamansız yağmurlar fındığın uzun vadede ciddi kayıplar yaşamasına neden olacağının habercisi. Fındığın ekiliş alanı 738 bin hektara çıksa da verim problemleri, iklimsel zorluklar üreticiyi endişelendiriyor. Prof. Dr. Veli Erdoğan “ülkemizdeki ekim alanına göre 1 milyon ton üretim yapmamız gerektiğine” vurgu yaparak verimsizliğe dikkat çekiyor.
FINDIĞA ACİL ARAZİ BANKACILIĞI
400 bin fındık üreticisinin önemli bir bölümünün başka bir işi var. Kişi başına fındık üretim değeri 1 kilogramın altında. Kültivar gibi verimli çeşitlerin geliştirilmesi, sıralı dikim, hastalık mücadelesi, disipline sulama gibi çözümlerle verimi artırmak mümkün ve zorunlu. Yeşil Mutabakat gereği, fındık tarlalarının karbon ayak izinin ölçülmesi, fındık üreticisinin “yeter gelir için” 21 dekar arazi büyüklüğüne ulaşmamız gerekiyor. Arazi Bankacılığı acil çözülmesi gereken konuların başında.
FINDIĞA LİSANSLI DEPO
İhracatın yıldızı fındık için Karadeniz’de tek bir lisanlı depo var. Haliyle Türkiye Ürün İhtisas Borsası’nda fındık elüsleri yeteri kadar işlem görmüyor. Levant Kalite Tombul ve Giresin Kalite Tombul olmak üzere iki tipte fındık elüsü borsada işlem görüyor. TURİB Genel Müdürü Ali Kırali’ye göre borsada işlem hacminin artması için lisanslı depoların çoğalması onun için de bölgede fındık işleme tesislerinin artması gerekiyor. Yani fındığa değer katmak için onu işlemek, markalaştırmak gerekiyor.
CÜNEYD ZAPSU FINDIĞI MARKA YAP BİM GİBİ
Karadeniz Tahıl Koridoru için harcanan yoğun tarım diplomasisinin birazını marka yaratmaya, fındık lobisine ayırsak kuşkusuz fındıkçıların da dost Afrikalılar gibi yüzü gülecek. Dillere destan Ferrero’dan sonra ihracatın şampiyonu Bim, A -101 gibi markaların yaratıcısı Cüneyd Zapsu. Keşke marka yaratma kabiliyetiyle fındığı da marka yapsa.
Ezcümle; artık üretmek tek başına yeterli değil üret, endüstrisini yarat, pazara hâkim ol, yoksa elin lobilerinin fiyatına mahkûm olmaya devam ederiz.
