10 yıl önce Amerika’da kültüre alınmaya başlanmıştır. Karadeniz Bölgesinin özellikle doğru kesimindeki yağışlı iklim ve doğal asitli topraklar bu bitkinin yetişmesi için idealdir. Günümüzde yetiştiriciliği yapılan maviyemiş çeşitleri doğadaki yabani tiplerine göre çok daha fazla verimli, çok daha iri, daha sulu ve daha tatlı meyve verirken hastalık ve zararlılara da daha dayanıklıdırlar. Asitli ve organik maddece zengin toprakların bitkisi olan maviyemiş genel olarak yabanisinin yani likapanın bulunduğu yerlerde, orman gülü (komar), defne, çam, kızılağaç, kayın, gürgen veya beyaz sedirin karışık olarak yetiştiği nispeten meyilli alanlarda yetişebilir.
TÜRKİYE'DE NERELERDE YETİŞTİRİLİYOR?
Rize’de likapa, yer likapası, dal likapası, kaskanaka, çela, ançela; Tarabzon’da ligarba, likarba, lifor, lifos; Artvin’de motsvi, morsvi, merhauk; Ordu ve Giresun’da çalı çileği, çakıl çileği, çakal çileği; Ardahan’da göğen hatta çay üzümü, çoban üzümü veya ayı üzümü olarak tanınan yabani tipleri Artvin, Rize, Trabzon, Ordu, Giresun, Gümüşhane, Samsun, Sinop, Kastamonu, Zonguldak, Bolu, Bartın, Düzce, Kocaeli, Sakarya, İstanbul, Kırklareli, Bursa, Balıkesir ve Ardahan illerindeki çok özel ve sınırlı alanlarda yetişmekte olduğu bilinmektedir. Dünyada ‘blueberry’ olarak tanınan ve kültürü yapılan bu meyve türüne mavi renginden dolayı ‘maviyemiş’ denilmektedir.
Karadeniz Bölgesi’deki doğal asitli topraklarda mükemmel performans gösteren ve kaliteli ürün veren maviyemiş bahçe miktarımız 500 dekarı aşmıştır. Dünya maviyemiş üretimi 266 bin ton olup Amerika, Kanada, ve Polonya üretimde ilk üç sırada gelmektedir. Türkiye’deki üretim ise 30 ton civarında olup gelecek 10 yıl içinde 2000 tona çıkarılmasını hedeflemekteyiz. Maviyemiş meyveleri taze olarak, meyve suyu, yoğurt ve süt ile beraber, kuru meyve olarak, puding, meyveli kek veya ekmeklerde, dövülerek çöreklerde ve toz haline getirilen kuru meyveleri şeker hastaları tarafından tatlandırıcı olarak kullanılmaktadır.
Taze meyveleri meyve salatalarında, reçel, marmelat, jel ve konserve şeklinde değerlendirilebilirken, şarap , likör , sos hatta kozmetik sanayisinde de işlenebilmektedir. Maviyemişin meyveleri, çiçekleri, kökleri ve yaprakları ilaç hammaddesi olarak kullanılabilmekte, bitkisinden sap (kulp) yapılmakta, yapraklarından ve meyvelerinden çay üretilebilmektedir. (Şekil 1)
SAĞLIK BAKIMINDAN ÇOK FAYDALIDIR
Besleyici olan mayivemiş vitaminlerce de zengindir. (Çizelge1) Sağlık bakımından da çok yararlı olan maviyemişin kuru yaprak ve meyvelerinden yapılan çay ishali önlerken kadınların özel günlerini düzene sokar, meyvesi bağırsakları düzenler hatta idrar yolu enfeksiyonlarına karşı antibiyotik etkisi vardır. Antioksidant içiriği en yüksek olan kültür meyvesidir. Kan şekerini düşürür, taze olarak tüketildiğinde kanı temizler ve insanda iş verimliliğini artırır. Mükemmel bir tadı vardır ve son derece besleyicidir ancak kalori değeri ve sodyum içeriği düşüktür. Kolesterolü ve kan şekerini düşürür, kalp krizi riskini azaltır, gece görüş kabileyetinin artmasını sağlarken gözlerdeki kamaşma, gece körlüğü ve göz yorgunluklarını giderir.
Damarların elastikliğini ve gözlerin geçirgenliğini artırır. 1.5 bardak maviyemiş meyvesi 9 porsiyon meyveye eşdeğer özellik taşımaktadır. Yaşlanma ve yaşlılıktaki hafıza kayıplarını önleyen maviyemiş insan sağlığı için mucize meyve olarak adlandırılmaktadır. A ve C vitaminlerince zengindir. 100 g. Taze meyvede 7-20 mg arasında C vitamini vardır. Bir bardak taze maviyemiş 145 gram gelmektedir ve içeriği Çizelge 1’de verilmiştir.
FAYDALARI VE KULLANIM ALANLARI
Yapılan araştırmalarda bir bardak Maviyemiş-Likapa meyvesinin 145 gram geldiği ve 21 gram Karbonhidrat, 1 gram Protein, 0,5 gram yağ, 19 miligram C-VİTAMİNİ, ve 85 KALORİ içerdiği belirtilmektedir. Ayrıca, 100 gram yenilebilir Maviyemiş-Likapanin %83’ünü su, %0.7’ sini protein, %0.5‘ ini yağ, %15’ ini karbonhidrat, %1.5‘ini lif oluşturduğu ve 62 kalori taşıdığı saptanmıştır. Mineral ve vitaminlerce zengin olan Maviyemiş-Likapa sodyum içermezken potasyum ve C vitamini içeriği son derece yüksektir.
Kullanım alanları:
Taze meyve olarak
Meyve suyu sanayisinde (tek başına veya diğer meyve suları ile kokteyl yapılarak)
İlaç sanayisinde (kuru meyvesi, çiçekleri, kökleri ve yaprakları)
Süt ve süt ürünleri teknolojisinde (mavi yemişli dondurma, mavi yemişli süt)
Kuru meyve teknolojisinde
Meyveli ekmek, çörek, kek, puding ve pastalarda
Baharat sanayisinde
Meyve salatalarında
Reçel, marmelat ve konserve sanayisinde
Çay (kuru yaprağı ve kuru meyvesi)
Diyet menülerinde
Şarap ve çeşitli alkollü içecek yapımında
Bitkisi kulp (sap) yapımında kullanılmaktadır.
Maviyemiş-Likapa yapraklarından çay yapılırken, kökleri, meyveleri, çiçekleri ve yine yaprakları ilaç sanayisinde değerlendirilebilmektedir. Kurutulan meyveleri öğütülerek şeker hastaları için tatlandırıcı olarak kullanılabilmektedir. Sağlık açısından pek çok yararı olan meyveleri antioksidan madde içeriği en yüksek olan bahçe bitkisidir. Taze meyve olarak veya tatlılarda kullanılan meyveleri şoklanarak veya konserve yapılarak da depolanabilir. Ayrıca, sakkaroz içeriği %3 iken invert şekerler bakımından yani glikoz (%48) ve fruktoz (% 49) içeriği son derece yüksektir. Bundan dolayı kan şekerini düşürücü özelliği bulunduğundan ve kurutularak toz haline getirilen Maviyemiş-Likapa şeker hastaları için tatlandırıcı olarak kullanılabilmektedir.
Tıbbi bitki olarak değerlendirilen bazı Vaccinium (likapa) türlerinin anavatanı Doğu Karadeniz Bölgemizdir. Bu bölgede yüzyıllardır yerel halk tarafından bilinen ve aile ihtiyaçları çerçevesinde taze meyve, reçel, marmelat veya meyve suyu olarak kullanılan bazı Vaccinium türlerine ait meyveler son yıllarda doğadan toplanarak pazarlanmaktadır.
Maviyemiş Çoğaltma Metotları:
1. Tohumla çoğaltma
2. Çelikle çoğaltma
a. Kök çelikleriyle çoğaltma
b. Odunsu gövde çelikleriyle çoğaltma
c. Yeşil çeliklerle çoğaltma
3. Kök sürgünleriyle çoğaltma
4. Aşı ile çoğaltma
5. Daldırma ile çoğaltma
a. Tepe daldırması ile çoğaltma
b. Adi daldırma ile çoğaltma
Maviyemiş-Likapa İçin En fazla kullanılan çoğaltma metotları ve açıklamaları:
Tohumla çoğaltma: Islah çalışmalarına yönelik çalışmalarda kullanılmaktadır. Diğer üzümsü meyvelerdeki yöntemle yapılmaktadır. Tam olgunlaşmış meyveden alınan tohumların üzeri 3 mm kalınlığında ince bir kum tabakası ile örtülür. Tohumlar serada 15-25˚С’de 5-8 hafta içerisinde çimlendirilmektedir.
Çelikle çoğaltma: Maviyemiş-Likapa çoğaltmada en çok kullanılan yöntemdir.
Kök çelikleriyle çoğaltma: Buradaki çelik gerçek anlamda kök çeliği olmayıp toprakaltı gövdesinden köklü bir odun parçasının kesilerek çıkarılması işlemidir.
Odun çelikleriyle çoğaltma: Odun çelikleri 10-15 cm uzunluktaki ve 5-6 göz içerecek şekilde bir önceki gelişme döneminde oluşan ve dinlenme halindeki bir yaşlı sürgünlerden hazırlanır. Çeliğin en alt kesimi bir gözün hemen altından, en üstteki kesimi de yine bir gözün hemen üstünden meyilli olarak kesilir. Sürgün üzerindeki meyve gözleri tamamen kesilip atılarak çelik hazırlanır. Hazırlanan çelikler 1,80-2 m genişliğinde olan ekim yastıklarına dikilir. Ekim yastıklarının 40 cm üzerinde olacak şekilde gölgelikler oluşturularak kök ve yaprak oluşumu beklenir.
Kök sürgünleri ile çoğaltma: En basit ve en hızlı çoğaltma yöntemidir. Toprak altından süren sürgünlerin kök boğazı kısmında kök oluşturma özelliğinden yararlanılarak yapılan çoğaltma şeklidir. Az miktarda fidan gerektiği hallerde yararlanılmaktadır.
Aşı ile çoğaltma: Tüm diğer meyveler gibi aşı ile çoğaltma mümkün ise de pratikte pek kullanılan bir yöntem değildir. Uygun göz aşısı Temmuz-Ağustos aylarında yapılır.
MAVİYEMİŞ TARIM İÇİN İLKBAHAR VEYA SONBAHAR TERCİH EDİLMELİ
Maviyemiş-Likapa tarımı için en uygun alanlar, tam güneş alan veya biraz gölge olan, güney yönlere bakan ve hafif meyilli alanlardır. Ayrıca su drenajı ile hava akımının da nispeten iyi olması gerekir. Maviyemiş-Likapa çiçeklerinin soğuklara dayanımının diğer birçok üzümsü meyveden daha yüksek olduğu da unutulmamalıdır. Bu açıdan kuzey-batıya bakan alanlar da yetiştiricilik için uygun olabilir.
Bölgedeki kış soğukları ile muhtemelen don olaylarına bağlı olarak dikim ilkbahar veya sonbaharda yapılabilir.
MAVİYEMİŞ BAHÇE TESİSİ
Aralık ve mesafe: Maviyemiş-Likapa yetiştiriciliği yapılan ülkelerde dikim mesafesi sıra üzerinde 120 cm, sıralar arasında ise 300 cm olup bu aralık ve mesafeler 152 ile 365 cm’ye kadar çıkarılabilmektedir. Maviyemiş-Likapa yetiştiriciliğinde
sıralar arasındaki mesafe 250 cm’den daha az olmamalıdır. Bu mesafe hasat sırasında işçilerin rahat çalışabilmesi için gereklidir.
Fidan tipleri: Yaban mersin bahçesi tesis aşamasında 3 farklı fidan tipi tercih edilebilir. Bunlar; bir yaşında köklü çelikler, fidanlıklarda üretilmiş 2-3 yaşında açık köklü fidanlar, fidanlıkta üretilmiş 2-3 yaşında tüplü fidanlardır.
Toprak işleme ve yabancı ot mücadelesi: Maviyemiş-Likapa bitkisi yüzlek köklüdür. Bu nedenle toprak işleme yüzeysel olarak yapılmalıdır. Eğer kurak bir mevsim geçiriliyorsa ve sulama imkanı da azsa toprak işleme vejetasyon mevsimi boyunca sürdürülmelidir. Toprak işleme genellikle çapalama ile yapılmakta ancak büyük arazilerde bunların yerini çapa makinaları almaktadır. Yabancı ot mücadelesi genellikle toprak işleme ve herbisitlerle yapılmaktadır.
Sulama: Sulama mevcut imkanlara göre damla veya yağmurlama yöntemlerinden birisiyle yapılabilir. Yaban mersinlerinde olgunlaşma mevsiminin uzun olması nedeniyle, hasat süresi boyunca 10 günlük aralıklarla, 2-3 defa sulama yapılmaktadır.
Malçlama: Maviyemiş-Likapa ev bahçelerinde yada küçük alanlarda yetiştirildiği durumlarda, talaş, kuru ot ve saman ile malçlama tavsiye edilmektedir. Malçlama yabancı otları kontrol altında tutar, yazın toprağı serinletir, toprağın nemli kalmasına yardım eder.
Gübreleme: Maviyemiş-Likapa yetiştiriciliğinin başarılı bir şekilde olması için en önemli işlemlerden biridir. 1 dekar için 50-70 kg kompoze gübrenin (5-10-5) ilkbaharda gözler kabardığı zaman verilmesi önerilir. Toprak çok asitli ise bunu takiben yaklaşık 6 hafta sonra 16 kg/da sodyum nitrat veya kalsiyum nitrat uygulanmalıdır; eğer toprak fazla asitli değilse amonyum sülfat formunda 13-14 kg/da gübre verilmelidir.
Budama: Budamada genel uygulama şöyledir; Alçak yayılan, toprağa yakın dallar kesilmeli; dik dallar veya sürgünler bırakılmalıdır. Eğer çalıların orta kısmındaki dallar yoğun bir şekilde birbirinin içerisine girmiş ise, ortadaki zayıf ve daha yaşlı dallar uzaklaştırılmalıdır. Budama işlemi sonbaharda yapraklar dökülür dökülmez başlayabilir. Ancak, kış donlarının tehlikeli olduğu yerlerde ilkbaharda da yapılabilir.
Yer seçimi, toprak hazırlığı ve dikim: Likapalar tam güneş alan, nemli ve asitli topraklı yerlerde mükemmel bir gelişme gösterirler. Kısmen gölge yerlerde de yetişebilirler. Gölge miktarının artması ile çiçek gözü sayısı azalır ve meyve miktarı düşer. Likapa yetiştiriciliği yapılacak yer en azından yarım gün güneş almalıdır. Gün içerisinde 3-4 saat gölge olabilir. Likapa için en uygun yerler, çam-kızılağaç-göknar-ladin karışımın olduğu, doğal olarak likapa yetişen, defne veya ormangülü bulunan alanlardır. Likapalar asitli, drenajı iyi, havalı ve organik maddesi yüksek olan toprakları severler.
Kök yapısında fazla miktarda kılcal kök olduğundan köklerin bulunduğu ortamın havalanması son derece önemlidir. Likapa ağaçlandırmaları için genelde meyilli alanlar tercih edilmelidir. Taban araziler hem daha soğuk hem de drenaj problemi olduğundan likapa yetiştiriciliği için uygun değildir. Likapa için en iyi topraklar kumlu-tınlı, havalı, organik maddesi yüksek ve asitli topraklardır. Likapa fidanları erken ilkbaharda dikilir. Dikimde 2-3 yaşlı tüplü veya açık köklü fidanlar kullanılmalıdır. Fidanlar hastalıksız ve özellikle de virüsten ari olmalıdır.
Likapa fidanları dikilirken sıra üzerinde yani bitkiler arasında 1.0 1.5 m, sıralar arasında ise 1.5-3.0 m mesafe bırakılmalıdır. El ile hasat yapılacaksa sıralar arasındaki mesafe 1.5 m, makine ile hasat yapılacak ise sıralar arasındaki mesafe 3.0 m olarak ayarlanmalıdır. Genelde meyilli olan Doğu karadeniz bölgemiz’de makine ile hasat mümkün olmayacağından dikim 1x1.5 aralıklarda yapılmalı ve her sıraya bir likapa çeşidi dikilmelidir. Meyilli arazilerde teraslama yapılmaz. Likapa dikilecek alanda parselasyon yapılarak her parsele bir çeşit dikilmeli ve çeşitler arasında tozlanma ve döllenmede uyum aranmalıdır.
Budama: Maviyemiş-Likapalarda budama dikim ile başlar ve her yıl ilkbahar öncesi gözler uyanmadan tekrarlanır. Likapalar diğer meyve türlerine göre daha fazla budamaya ihtiyaç duyduklarından budama çok önemlidir. Likapalar, yeni sürgün oluşumu ve bol meyve için budanırlar. Budama zamanı çiçeklenme periyodu üzerine etkilidir. Sonbaharda budanan Maviyemiş-likapalar ilkbahar öncesi budananlara göre daha geç çiçek açarlar. Bu durum ilkbahar geç donlarının zarar riskini azaltır. Ancak, sonbaharda budananlar aşırı kış soğuklarından zarar görebilir. Budama yapılmayan bitkiler erkenden uyanır ve geç soğuklardan zarar görür. Gözler kabarmaya başlayınca veya çiçeklenme meydana geldiğinde asla budama yapılmaz. Budama işlemi ilgili şekilde gösterilmiştir.
Maviyemiş ocağındaki sürgünlerin yaşları arasında bir denge kurmak için yaşlı ve genç sürgünlerde her yıl belli oranda azaltma (çıkarma) şeklinde yenileme budaması yapılır. Ayrıca, zayıf ve hastalıklı sürgünler budama ile uzaklaştırılır, verimden düşen yaşlı sürgünlerin bir kısmı çıkarılır, gölgelemeden dolayı diğer sürgünlerin gelişimini engelleyen genç sürgünlerde aralama budaması yapılır ve bitkinin taç kısmında yer alan dalların yoğunluğu ayrıntılı budama ile azaltılır. Aynı yaş grubuna giren aynı sayıdaki 15-20 sürgün bırakılarak bitkide sürgün-meyve oranı dengelenmelidir.
Hasat: Likapa meyveleri salkım şeklinde oluşur ve bir salkımda genelde 5-100 dane meydana gelir. Likapa meyveleri çeşide, budamada bırakılan gövde tipine ve iklime bağlı olarak 4-12 hafta içinde olgunlaşırlar. Olgunlaşma sırasında meyveler yumuşar, renklenme artar, tatlanma meydana gelir ve taneler irileşir. Klimakterik olan likapa meyveleri pembe iken toplansalar da olgunlaşmaya devam ederler. Ancak tam olgunlaşmadan toplanan meyvelerin kaliteleri sürgünler üzerinde olgunlaşanlara göre daha düşüktür. Likapa meyveler farklı zamanlarda olgunlaştıkları için olgunlaşma periyodu boyunca haftada en az bir kez hasat yapılmalıdır. El ile hasatta olgun meyveler başparmak ile işaret parmağı yardımıyla salkımdan ayrılarak avuç içine doğru yuvarlatılmalıdır.
MAVİYEMİŞ-LİKAPA TÜRLERİNDE GÖRÜLEBİLEN HASTALIK VE ZARARLILAR
Mantar hastalıklar: Maviyemiş-Likapa da mantari hastalık riski diğer birçok üzümsü meyveye göre çok daha azdır. Mantari hastalıklardan; Mumlu tane hastalığı (Monilia vaccinii-corymbosi), Pomopsis kanser ve dal yanıklığı (Phomopsis vaccinii), Fitoftora kök çürüklüğü (Phytophthora cinnamoni), Meyve çürüklüğü; Antraknoz (Colletotrichum gloesporioides), Alternaria (Alternaria alternata) görülebilir.
Viral hastalıklar: Maviyemiş-Likapa Scorch virüsü, Kısa bağcık virüsü, Maviyemiş-Likapa yaprak benek virüsü, Nekrotik halkalı benek virüsü, Kırmızı halkalı benek virüsü görülebilir.
Zararlılar: Doğrudan meyve ile beslenerek ürün kaybına sebep olan zararlılar; Kranberi meyve kurdu, Maviyemiş-Likapa kurtçuğu, kiraz kurdu, erikli hortumlu böceğidir.
EKONOMİSİ
Maviyemiş Dünya’da başta ABD ve Kanada olmak üzere İsveç, Polonya, Almanya, Litvanya, Hollanda ve Meksika gibi ülkelerde yaygın olarak yetiştirilmektedir (FAO, 2013). Ülkemizde ise maviyemiş üretimi konusunda giderek artan bir ilgi mevcuttur.
EN ÖNEMLİ ÜRETİCİ İL RİZE
İllere bakıldığında ise en önemli üretici il Rize olup, üretimin önemli bir bölümü başta İkizdere olmak üzere Merkez, Pazar, Ardeşen ve Kalkandere ilçelerinde yapılmaktadır. Rize ili bu üretimden yaklaşık olarak 300.000 TL gelir elde etmektedir.
Öte yandan meyveleri doğadan toplanarak üretimi yapılan çay üzümü ve çoban üzümü (Vaccinium) türlerinden toplam 75 tonluk ihracat gerçekleştirilmiştir. Maviyemiş-Likapa meyveleri -18°C veya -23°C’de dondurularak küresel ölçekte ticarete konu edilebilmektedir. Hasat edilerek paketlenen Maviyemiş-Likapa meyveleri yol kenarlarında, çiftlik bünyesindeki marketlerde veya kendi ürününü kendin topla (KÜKET) şeklinde doğrudan, toptan veya reçel, marmelât, ezme, yoğunlaştırılmış veya sıvı meyve suyu, çikolata, pasta, kuru meyve, ilaç v.b ürünlere işlenerek satışa sunulmaktadır.
TÜM MEYVE TÜRLERİNE GÖRE ÇOK DAHA YÜKSEK GELİR GETİRİYOR
Maviyemiş-Likapa, sağlık açısından oldukça yararlı bir meyve olup birim alandan diğer tüm meyve türlerine göre çok daha yüksek gelir getirmektedir. Diğer meyve türleri gibi çok yıllık bir bitki olan Maviyemiş-Likapa yetiştiriciliği uzun dönem yatırım gerektiren ve sorumluluk isteyen bir tarım koludur. 2013 yılı verilerine göre dünya genelinde 399.309 ton üretilebilen ve sadece 40 milyon insanın tüketim imkânına kavuşabildiği Maviyemiş-Likapa üretiminin tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de artmaya başladığı ifade edilmektedir. Yurt dışında 250 gramı 3.99$’a satılan maviyemiş-likapa, Rize’de bahçeden 5,00 TL’den satılmış, dondurulduktan sonra kilosu 40,00 TL’den marketlerde satışa sunulmuştur.
Maviyemiş-likapa yararlı ve son derece karlı bir meyve olup Karadeniz Bölgesindeki doğal asitli topraklar likapa üretimi açısından mükemmel şartları sağlamaktadır. Mevcut iklim, toprak, işgücü ve Orman Genel Müdürlüğünün teknik imkânlarının katılımı ile Orman altı bitkisi olarak da bilinen Maviyemiş-Likapa ürünü Karadeniz Bölgesi’nde ve bilhassa Doğu Karadeniz yöresinde önemli ticari ürünlerden biri haline dönüşebilecektir.
MAVİYEMİŞ ÇEŞİTLERİ
Earliblue: Çalıları kuvvetli gelişir, dik büyüme gösterir ve verimlidirler. Meyve salkımı seyrek ve orta büyüklüktedir. Taneleri orta iri, açık mavi renkte, sert, çatlamaya karşı dayanıklı, sap çukuru yara izi orta büyüklükte ve tatlıdır. Meyveleri erken olgunlaşır, olgunlaşan meyveler hemen salkımdan kopmaz, yola dayanıklıdırlar. Taze tüketime uygundur.
Duke: Çalıları kuvvetli, dik ve açık gelişme gösterir. Verimliliği süreklidir. Taneleri orta irilikte, açık mavi renkte ve sert olup sap çukuru yara izi küçüktür. Tadı fena değildir ancak depolandıktan sonra aroması artar. Meyveleri sert olup yola dayanıklıdır.
Spartan: Kuvvetli gelişir, dik ve açık büyüme gösterir, verimli bir çeşittir. Taneleri çok iri, açık mavi renkte, sert, sap çukuru yara izi orta büyüklükte, tadı mükemmeldir. Geç çiçek açar. İki hasatta meyveleri toplanabilir. Hafif ve drenaji iyi olan toprakları tercih eder.
Patriot: Kuvvetli gelişen, dik ve açık büyüme gösteren bir çeşittir. Çok verimlidir. Meyve salkımı sık olup taneleri çok iridir. Tane şekli hafif basıkdüz, hafif mavi renkte, sert, sap çukuru yara izi küçük ve mükemmel bir tada sahiptir. Henüz olgunlaşmamış tanelerin arka kısmı kırmızı renktedir. Çok sıcak havalarda meyveleri yumuşayabilir. Su baskınlarında, donlu ve soğuk havalarda toleransı yüksek olup kök çürüklüğüne karşı dayanıklıdır.
Bluecrop: Kuvvetli gelişir, dik büyüme gösterir ve çok verimlidir. Meyve salkımı seyrektir. Taneleri çok iri, açık mavi renkte, sert, çatlamaya karşı dayanıklı, tadı iyi ve hafif aromatiktir. Erken hasatta meyveler ekşi ve arka kısımları kırmızı renkte olur. Kolay yetişir, aşırı meyve verir bu yüzden düzenli budama ister.
Berkeley: Çok verimli ile verimli arasında olan çalıları kuvvetli, açık yayvan arası büyüme gösterir. Meyveleri iri-çok iri, açık mavi renkte, sert, çatlamaya dayanıklı, sap çukuru yara izi küçük veya orta büyükte, tadı fena değil, hafif asitli aromatiktir. Meyveleri depolamaya uygundur. Kolay yetiştirilen bir çeşittir ancak hafif ve drenajı iyi olan toprakları sever. Taze tüketim ve sanayi için uygundur.
Jersey: Çok kuvvetli gelişme gösterir, çalıları dik büyür ve verimli bir çeşittir. Meyve salkımı seyrektir. Tane rengi hafif mavi, orta irilikte, sert, çatlamaya dayanıklı, sap çukuru yara izi orta büyüklükte olup tatlı ve aroması yoktur. Sanayiye uygun bir çeşittir.
Darrow: Çalıları kuvvetli ve dik gelişir. Aşırı ve sürekli verimli bir çeşittir. Meyve salkımı orta büyüklükte ve seyrektir. Taneleri iri, çok iri, açık mavi renkte, sert ve çatlamaya karşı dayanıklıdır. Sap çukuru yara izi küçük-orta büyüklükte, tadı mükemmel, ve hafif mayhoştur. Taze tüketim için uygundur.
Nortland: Erkenci bir çeşittir ve Bluecrop’tan önce olgunlaşır. Kuvvetli gelişir, dalları serttir, hafif yayvan gelişme gösterir. Verimi yüksektir. Taneleri orta irilikte, hafif mavi renkte, biraz sert, sap çukuru yaraizi küçük ve tadı iyidir. Meyveler aynı anda olgunlaşır. Taze tüketim ve sanayi için uygundur. Makineli hasat için sürgünlerin dik büyümesini sağlayacak şekilde budanmalıdır.
Bluegold: Jersey ile birlikte geççi bir çeşittir. Çalıları kuvvetli, ancak yavaş gelişme gösterir, verimlilikleri çok yüksektir. Taneleri orta iri, açık mavi, sert, sap çukuru yara izi küçük ve tadı güzeldir. Meyvelerin raf ömrü daha uzundur. Taze tüketim için daha uygun gibi gözükmektedir.
Brigitta: Orta geççi bir çeşittir ve Bluecrop çeşidinde ikinci hasat yapıldıktan hemen sonra olgunlaşır. Kuvvetli ve hafif yayvan çalılara sahiptir. Meyveleri sert, hafif mavi, orta iri, sap çukuru yara izi orta büyüklükte ve tadı mayhoştur.
Chandler: Orta geççi bir çeşittir. Çok az yayvan olan çalıları orta derecede kuvvetlidir. Çok iri olan meyveleri orta büyüklükte sap çukuru yara izine, orta derecede sertliğe, orta derecede renge ve uzun olgunluk sezonuna sahiptir.
Blueray: Orta mevsimde olgunlaşır. Çalıları dik gelişir, çok yan dal oluşturur, kuvvetli ve verimlidirler. Meyveleri sert, iri, çok açık mavi renkte orta-büyük sap çukuru yara izi orta büyüklükte ve tatlıdır. Standart erkenci çeşittir.
Darrow: Dik ve kuvvetli büyüme gösterir. Geç olgunlaşır. Meyveleri orta irilikte, açık mavi renkte, sert, sap çukuru yara izi orta büyüklükte ve tatlıdır. Standart erkenci çeşittir.
Lateblue: Dik ve yayvan büyüme gösterir. Geççi bir çeşit olup orta iri, açık mavi, sert ve sap çukuru yara izi orta büyüklükte tatlı meyveleri vardır. Seyrek salkımlı ve yüksek verimli bir çeşittir.
ÇALIŞMA TAKVİMİ
Dinlenme Dönemi ( Kasım – Mart Ortası )
- Kasım- Aralık aylarında yabancı otların yok edilmesi amacıyla herbist uygulaması yapılır.
- Kış aylarında yapılan seçici sürgün çıkarma ve kırılmış-zarar görmüş sürgünlerin çıkarılması şeklindeki budama yapılır.
- Şubat ayı ile Mart ayı ortalarına kadar yabancı otlar büyümeye başlamadan önce herbist uygulaması yapılır.
- Mühendis böceğinin kontrolü için dinlenme döneminde ilaç uygulaması yapılır.
- Kış aylarındaki soğuklardan ve hastalıklardan etkilenmiş olan sürgünler budama ile çıkarılır.
Çiçek ve Yaprak Gözlerinin Uyanma Dönemi
( Mart Sonu ile Nisan Sonu )
- Gerekiyorsa ilk mumlu tane hastalığı için fungusit uygulaması yapılır.
- İlk gübre uygulaması yapılır.
- Toprak işleme veya herbist uygulaması ile yabancı ot kontrolü sağlanır.
- Bakteriyel kansere karşı bakır uygulaması yapılır.
Çiçeklenme Periyodu (Nisan Sonu ile Mayıs Sonu)
- Gerekli ise mumlu tane hastalığı ve Botrytis için ikinci fungusit uygulaması yapılır.
- Gerekli ise afit ve meyve kurtlarını kontrol etmek amacıyla insektisit uygulaması yapılır. Tozlanma için bahçeye arı kovanı yerleştirilir.
- Mayıs sonları ile haziran başlarında ikinci gübre uygulaması yapılır.
Meyve Gelişme Dönemi (Haziran-Temmuz)
- Sıraların ortasındaki otların kontrol altına alınması amacıyla toprak işleme yapılır.
- Gerekli ise haziran ayı başları ile ortalarına doğru üçüncü gübre uygulaması yapılır. Gerekli olduğunda gerektiği kadar sulama yapılır.
- Kuşları kontrol etmek için gerekli olan araçlar bahçeye yerleştirilir.
- Temmuz sonlarına doğru bitkilerden besin maddesi analizi için materyal toplanır.
Hasat ( Temmuz-Eylül )
- Meyveler hasat edilerek pazara sunulur.
- Gerekli ise sulama yapılır.
Hasat Sonrası Büyüme Dönemi (Eylül-Ekim Ortası)
- Yabancı ot kontrolü için toprak işleme yapılır.
- Gerekli ise sulama yapılır. Kuşları kontrol etmek için kurulan aletler kaldırılır.
KAYNAK: ÇİFTÇİ EĞİTİM SERİSİ / TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI
HAZIRLAYAN: Doç. Dr. Hüseyin Çelik
