Çalışma hayatının önemli bir sorunu olan taşeron işçilerin beklediği kadro haberi Resmi Gazete'de dün yayımlanan 696 sayılı KHK ile geldi. İşte taşeron işçilerin kadroya alınmasıyla ilgili bütün ayrıntılar...
Sendika Uzmanı / Onur Bakır
Tüm taşeron işçilere koşulsuz kadro sözü verilmesine rağmen, 696 sayılı KHK ile taşeron işçilerin büyük çoğunluğu kadro hakkından yoksun bırakıldı. Belediye ve il özel idarelerinde çalışan 450 bin taşeron işçiye kadro yerine iktisadi teşekkül işçiliği getirildi.
KİT'ler ve bazı özel bütçeli kuruluşlarda çalışan işçiler kapsam dışında tutuldu. “Personel ihalesi" şartı arandığı için; ihalesinde personel gideri yüzde 70'in altında olan işçiler ile mal, yapım ve danışmanlık ihalelerinde çalıştırılan işçiler dışarıda kaldı.
Kapsamda olan işçilere ise hem güvenlik soruşturması hem yazılı, sözlü ya da uygulamalı sınav şartı getirildi. Öte yandan kadro için, açılan davalar ile geçmişe yönelik hak ve alacaklardan feragat koşulu aranacak. Kadroya geçiş, mevcut hak ve ücretlerle yapılacak. Taşeron işçilerin ücret ve hakları mevcut kadrolu işçilerin seviyesine çekilmeyeceği gibi kadroya alınan taşeron işçiler, mevcut kadrolu işçilerin toplu iş sözleşmesinden de yararlanamayacak.
Düzenleme OHAL devam ederken KHK ile yapıldığı için Anayasa Mahkemesi yolu da kapatılmış oldu.
5018 SAYILI KANUN ESAS ALINDI
KHK'nin 127. maddesinde merkezi yönetim kapsamında yer alan kamu kurum ve kuruluşlarından hangilerinin kapsama alınacağı düzenlendi. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'na ekli 1, 2, 3 ve 4 sayılı cetvellerdeki kamu idareleri kapsama alındı.
Bu Kanunun “Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri" başlıklı (1) sayılı cetvelinde TBMM, Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık, Bakanlıklar, çeşitli Genel Müdürlükler, Komutanlıklar, Devlet Personel Başkanlığı ve Türkiye İstatistik Kurumu gibi bazı idareler yer alıyor. Ancak bu cetvelde yer alan MİT Müsteşarlığı kapsam dışı tutuldu.
(2) sayılı “Özel Bütçeli İdareler" başlıklı cetvelde ise YÖK, üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitüleri ile Devlet Su İşleri, Karayolları Türk Standartları Enstitüsü ve Devlet Tiyatroları gibi çeşitli özel bütçeli kuruluşlar var. (3) sayılı “Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar" başlıklı cetvelde RTÜK, Sermaye Piyasası Kurulu, Rekabet Kurumu gibi kurumlar yer alıyor. “Sosyal Güvenlik Kurumları" başlıklı (4) sayılı cetvelde ise Sosyal Güvenlik Kurumu ile Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü sıralanıyor.
KAPSAMA ALINAN DİĞER İDARELER
KHK ile 5018 sayılı Kanunda yer almayan şu kuruluşlar da kapsama alındı: “Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü, AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı, Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı, Ereğli Kömür Havzası Amele Birliği ve Biriktirme Yardımlaşma Sandığı, Kalkınma Ajansları, Kanunla Kurulan Fonlar ve Kefalet Sandıkları, Milli Savunma Bakanlığı Akaryakıt İkmal ve NATO POL Tesisleri İşletme Başkanlığı, Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü, Spor Genel Müdürlüğü Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlükleri, Spor Toto Teşkilat Başkanlığı, Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Başkanlığı, Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlıkları, Şeker Kurumu"
26 ÖZEL BÜTÇELİ KURULUŞ VE KİT'LERE KADRO YOK
KHK ile 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamındaki idareler ile bu Kanun kapsamında olmayan bazı özel bütçeli kuruluşlar kapsama alındığı için çok sayıda özel bütçeli kuruluş ve KİT'ler dışarıda kaldı. 5018 sayılı Kanunun dışında kalan 36 farklı özel bütçeli kuruluştan sadece 8'i kapsama alınırken, aralarında Anadolu Ajansı, Merkez Bankası, Ziraat Bankası ve TRT'nin de yer aldığı 26 özel bütçeli kuruluş kapsama alınmadı.
Öte yandan 26 farklı Kamu İktisadi Teşebbüsü de dışarıda kaldı. Böylece bu özel bütçeli kuruluşlar ve KİT'lerde çalışan on binlerce taşeron işçiye kadro yolu kapandı.
PERSONEL İHALESİ YOKSA KADRO DA YOK
Ancak KHK ile kapsama alınan kamu idarelerinde çalışan tüm taşeron işçilere kadro verilmeyecek. KHK'nin 127. maddesi ile sadece “personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım sözleşmeleri kapsamında" çalıştırılan taşeron işçilerin kadroya alınması düzenlendi. Böylece hizmet alımı ihalelerinde çalışan ancak ihalesi “personel çalıştırılmasına dayanmayan" işçiler kapsam dışında tutuldu.
Hizmet alımı ihalelerinde personel gideri yüzde 70'in altında ise, ihale, “personel çalıştırılmasına dayalı ihale" sayılmıyor. Bu yüzden yemekhane ve çağrı merkezi başta olmak üzere personel giderinin yüzde 70'in altında düşebildiği birçok farklı hizmet alımında çalıştırılan taşeron işçiler dışarıda kaldı.
Kadroya alınmayacak bir diğer işçi grubu ise mal, yapım işi ve danışmanlık ihalelerinde çalıştırılan işçiler. Örneğin Karayollarında çalıştırılan işçiler, anahtar teslim ihalelerde gözüküyor. Benzer şekilde su ve kanalizasyon ihaleleri de anahtar teslim iş gösterildiği için bu ihalelerde çalıştırılan işçiler de dışarıda kalıyor.
GÜVENLİK SORUŞTURMASI ŞARTI
Kadro kapsamındaki idarelerde çalışmak, kadro almak anlamına da gelmiyor. KHK'nin 127'inci maddesi ile işçi kadrosuna geçiş için, Devlet Memurları Kanunu'ndaki devlet memurluğuna atanmak için aranan bazı şartlar getirildi. Yaş ve öğrenim şartı aranmayacak.
Ancak şu koşullar aranacak: (1) Türk vatandaşı olmak, (2) Kamu haklarından mahrum bulunmamak, (3) Bazı suçlardan mahkûm olmamış olmak, (4) Askerlikle ilgisi bulunmamak, (5) Görevi yapmasına engel akıl hastalığı bulunmamak, (6) Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak.
Böylece memuriyete atanma için aranan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması koşulu, taşeron işçiler için de getirilmiş oldu. İl emniyet müdürlükleri tarafından yapılacak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında sakıncalı bulunan taşeron işçiler, kadroya alınmayacak. Soruşturma, “yıkıcı faaliyetlerle ilgisi bulunmaktan", “ahlaki duruma" kadar çok geniş bir alanı kapsayacak.
EMEKLİLİK VE HAKLARDAN FERAGAT ŞARTI
KHK'nin 127. maddesine göre, emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazananlar, kadroya alınmayacak. Buna göre emekli olup çalışmaya devam eden işçiler ile emekliliğe hak kazanmış olup henüz emekliye ayrılmayan, çalışmaya devam eden işçiler dışarıda kalacak. Öte yandan haklarından feragat etmeyen işçiler de kadroya dâhil edilmeyecek. Haklardan feragat hem açılmış davaları hem de taşeronda çalışılan dönemi kapsayacak. 127. maddeye göre:
(1) Taşeron işçilerin taşeronda çalıştıkları döneme ilişkin açtıkları davalar ve bu davalar sonucunda hak kazandıkları alacaklardan feragat etmesi istenecek. Böylece işçilerin muvazaa kararlarına dayanarak açtıkları alacak davaları başta olmak üzere tüm dava ve alacaklarından vazgeçmesi şart olacak.
2) Kadroya alınan işçilerden, kadroya alınmış olmalarından kaynaklı olarak geçmişe dönük bir hak ve alacak talebinde bulunmayacaklarına ilişkin sulh sözleşmeleri yapmaları istenecek. Böylece, muvazaa kararı olan işçiler başta olmak üzere kadroya alınacak tüm işçiler, geçmiş döneme ilişkin bir fark ve alacak talebinde bulunamayacak; kadrolu işçilerin hak ve ücretlerini geçmişe dönük olarak talep edemeyecek.
MİLAT 4 ARALIK
4 Aralık 2017 tarihi itibariyle fiilen çalışan taşeron işçiler kapsamda olacak. Bununla birlikte 4 Aralık 2017 tarihi itibariyle, doğum izni ve hastalık izninde bulunan işçiler ile askerde olan erkek işçilerde kapsama dâhil edilecek. İşe iade davası sonuçlanan ya da devam eden işçilerle ilgili bir düzenlemeye KHK'de yer verilmediği için bu durumda olan işçiler dışarıda kalacak. Kapsamda olan ve aranan şartları taşıyan işçiler, 2 Ocak 2018 tarihinden itibaren 10 gün içinde, yani 12 Ocak 2018 tarihine kadar, çalıştığı idarenin ihale birimine kadroya alınmak için başvuruda bulunacak.
YAZILI, SÖZLÜ, UYGULAMALI SINAV ŞARTI
Her bir idare, kendi sınavının usul ve esaslarını kendi belirleyecek ve kendi yapacak. Sınav yazılı ve/veya sözlü ya da uygulamalı olabilecek. Yani idare isterse hem yazılı hem sözlü sınav yapabileceği gibi sadece uygulamalı sınav da yapabilecek. Sadece sınavda başarılı olan işçiler kadroya alınacak. Sınav sonuçlarına itiraz edilebilecek. Sınav ve kadroya alınma süreci, 2 Ocak 2018 tarihinden itibaren 90 gün içinde tamamlanacak ve hak kazanan işçiler kadroya geçirilecek.
GEÇİŞ MEVCUT ÜCRET VE HAKLARLA
Kadroya geçirilen işçilerin taşeron işçilerin hak ve ücretleri dört farklı yöntemle belirlenecek.
1) Taşeronda iken çalıştığı idarede taşeron işçilere yönelik tek bir toplu iş sözleşmesi bulunan işçilerin hak ve ücretleri, toplu iş sözleşmesi bitene kadar toplu iş sözleşmesinde belirtilen ücret ve haklar düzeyinde olacak.
2) Çalıştığı idarede taşeron işçilere yönelik birden fazla toplu iş sözleşmesi bulunan işçilerin hak ve ücretleri, bu toplu iş sözleşmelerinden en son sona erecek toplu iş sözleşmesine göre belirlenecek.
3) Çalıştığı taşeronu kapsayan toplu iş sözleşmesi bulunmayan ancak aynı idarenin farklı taşeronunda toplu iş sözleşmesi bulunan işçilerin hak ve ücretleri, idarenin taşeronlarındaki en son sona erecek toplu iş sözleşmesine göre belirlenecek.
4) Çalıştığı taşeronu kapsayan toplu iş sözleşmesi olmayan ve aynı idarenin farklı taşeronlarında da toplu iş sözleşmesi bulunmayan işçiler, bireysel iş sözleşmelerindeki ücret ve haklarla kadroya geçirilecek. Sonuç olarak kadroya geçirilen işçiler, mevcut kadrolu işçilerin hak ve ücretlerinden yararlanamayacak.
KADROLU İŞÇİLERİN TİS'İ UYGULANMAYACAK
KHK ile taşeron işçilerin çalıştıkları kurum ya da kuruluştaki kadrolu işçilerin toplu iş sözleşmesinden yararlanmasına da engel konuldu. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nda yapılan değişiklik ile kadro kapsamına alınacak taşeron işyerleri, ayrı bir işyeri sayılacak.
Böylece kadroya alınacak taşeron işçiler, kadrolu işçilerin toplu iş sözleşmesinden yararlanamayacak. Bu işyerleri için ayrı toplu iş sözleşmesi yapılacak. Öte yandan işçiler, taşerondaki mevcut işkolları ile kadroya geçirilecek. Böylece taşeronun işkolu ile kadroya geçirilen işyerinin işkolu farklı ise, bu fark devam devam edecek.
Örneğin Sağlık Bakanlığı'nda temizlik yapan işçi, sağlık işkoluna geçemeyecek; genel hizmetler işkolunda olmaya devam edecek. Böylece kadrolu sağlık işçilerinin toplu iş sözleşmesi ve haklarından yararlanamayacak.
YEREL YÖNETİMLERE KADRO YOK, BİT VAR!
İl özel idareleri ve belediyelerdeki taşeronlarda çalışan işçiler, kadro kapsamına alınmadı. KHK ile yapılan düzenlemeye göre, bu işçilerden koşulları taşıyanlar, il özel idareleri ve belediyelerin iktisadi teşekküllerine geçirilecek. Merkezi yönetimlerde çalışan taşeron işçiler için aranan şartlar, belediye ve il özel idarelerinde çalıştırılan taşeron işçiler için de aranacak.
Ancak KHK ile yerel yönetimlere yönelik “personel çalıştırılmasına dayalı ihale şartı"nda bazı esneklikler getirildi. İhalede personel gideri yüzde 70'in altında olsa bile ya da ihale yapım ihalesi olarak gerçekleştirilmiş olsa bile, yıl boyunca devam eden park ve bahçe bakım ve onarımı ile çöp toplama, cadde, sokak, meydan ve benzerlerinin temizlik işlerine ilişkin alımlar personel çalıştırılmasına dayalı ihale kapsamında olacak. Böylece bu ihalelerde çalıştırılan işçiler de, belediye ya da il özel idarelerinin iktisadi teşekküllerine geçirilebilecek.
İl özel idareleri ve belediyelerdeki taşeron işçiler de güvenlik soruşturması ve sınavdan geçirilecek. Emekli ya da emekliliği gelmiş işçiler kapsama alınmayacak. Bu işçilerden de açtıkları davalar ve geçmişe dönük haklarından feragat etmeleri istenecek. Güvenlik soruşturması ve sınavı geçen işçiler, belediyelerde belediye iktisadi teşekküllerine, il özel idarelerinde ise il özel idarelerinin iktisadi teşekküllerine geçirilecek.
Eğer belediye ya da il özel idaresinin kendi şirketi yoksa şirket kurulacak. KHK ile yapılan düzenlemeye göre artık, belediye ve il özel idareleri, kendi iktisadi teşekküllerinden doğrudan hizmet alımı yapabilecek. Yani ihale şartı olmayacak.
Belediyeler ve il özel idarelerindeki taşeron işçiler, 2 Ocak 2018 tarihinden itibaren 12 Ocak 2018'e kadar başvuruda bulunacak. Sınav ve geçiş süreci 2 Ocak 2018 tarihinden itibaren 90 gün içinde tamamlanacak. Yerel yönetimlerdeki taşeron işçiler de, diğer taşeron işçiler gibi mevcut hak ve ücretleri ile iktisadi teşekküllere geçirilecek. Yani kadrolu işçilerin hak ve ücretlerinden yararlanamayacak. Kadrolu işçilerin toplu iş sözleşmeleri, bu işçilere uygulanmayacak.
KADRO DIŞI KALAN KİT VE ÖZEL BÜTÇELİ KURULUŞLAR
KİT'ler: 1) BOTAŞ, 2) Çay-Kur, 3) DMO, 4) Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü ve bağlı ortaklıkları, 5) Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi, 6) Et ve Süt Kurumu, 7) Eti Maden İşletmeleri, 8) Makine ve Kimya Endüstri Kurumu, 9) TİGEM, 10) TMO, 11) Türkiye Elektrik İletim A.Ş., 12) Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş., 13) Türkiye Elektromekanik Sanayii A.Ş., 14) TKİ, 15) TPAO, 16) TTK, 17) Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü, 18) Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü, 19) PTT A.Ş., 20) TCDD ve bağlı ortaklıkları (TÜDEMSAŞ TÜLOMSAŞ, TÜVASAŞ), 21) TCDD Taşımacılık A.Ş., 22) Gayrimenkul Anonim Şirketi, 23) Sümer Holding A.Ş., 24) Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş., 25) Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş., 26) Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.
Özel Bütçeli Kuruluşlar: 1) Anadolu Ajansı, 2) Basın İlan Kurumu Genel Müdürlüğü, 3) Darülaceze Başkanlığı, 4) Doğal Afet Sigortaları Kurumu Başkanlığı, 5) Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı Genel Sekreterliği, 6) EXPO 2016 Antalya Ajansı Genel Sekreterliği, 7) EXPO 2020 İzmir Yönlendirme Kurulu Başkanlığı, 8) İller Bankası, 9) Merkezi Finans ve İhale Birimi Başkanlığı, 10) Merkezi Kayıt Kuruluşu, 11) Sulama Birlikleri, 12) Şeker Kurumu Başkanlığı, 13) T.C. Ziraat Bankası, 14) Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Başkanlığı, 15) Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı, 16) Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, 17) Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, 18) Türkiye Halk Bankası, 19) Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş, 20) Türkiye İhracatçılar Meclisi Genel Sekreterliği, 21) Türkiye Kalkınma Bankası, 22) TRT, 23) Türkiye Sanayi Sevk ve İdare Enstitüsü Başkanlığı, 24) TÜRKSAT, 25) Türkiye Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı Başkanlığı, 26) Borsa İstanbul Anonim Şirketi Başkanlığı.
4-C'liler ve Mevsimlik İşçiler
KHK'nın 17'nci maddesi ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 4. maddesinin (c) fıkrasındaki “geçici personel" düzenlemesi kaldırıldı. 4-C kapsamındaki geçici personel, 2 Ocak 2018 tarihinden itibaren 90 gün içinde 4-B'ye yani “sözleşmeli personel" statüsüne geçirilecek. Ancak kısmi süreli çalıştırılanlar ile saat ücreti karşılığı çalıştırılanlar, 4-B'ye geçirilmeyecek. KHK'nın 106. maddesi ile mevsimlik işçilere uygulanan 5 ay 29 gün süre sınırını, Maliye Bakanlığı 4 aya kadar daha uzatabilecek. Ancak Maliye Bakanlığı, bu süreyi hiç uzatmama ya da 4 aydan daha kısa süre ile de uzatabilecek.
Anayasa Mahkemesi yolu kapalı
Düzenleme OHAL dönemi devam ederken bir KHK ile yapıldığı için Anayasa Mahkemesine başvuru olanağı da ortadan kaldırıldı. Kapsama girmeyen işçiler haklarını Anayasa Mahkemesinde arayamayacak. Ayrıca kadrolu işçilerle eşit hak ve ücret tanınmayan işçiler de Anayasa Mahkemesine gidemeyecek.
