****Nedir bu, “Kelebek Etkisi?"
Afrika'da kanat çırpan bir kelebek, Asya’da fırtına yaratabilir mi?
Kelebek etkisi, bir sistemin başlangıç verilerindeki küçük değişikliklerin büyük ve öngörülemez sonuçlar doğurabilmesine verilen addır. Edward N. Lorenz'in çalışmalarından biri olan Kaos Teorisi ile ilgilidir. Amazon Ormanları'nda bir kelebeğin kanat çırpması, Asya’da fırtına kopmasına neden olabilir.
Dünya Petrol fiyatları 15 Şubat 2022 tarihinde 96.08 ABD Dolarına yükselmişti. Bloomberg Intelligence analistleri yakın tarihli bir raporda, krizin “bir kelebek etkisi yaratabileceğini ve arz sıkıntıları arttıkça emtia fiyatlarını daha da yukarılara çekebileceğini” söyledi. Yaptırımlar gıda ve enerji kıtlığına yol açarak her ikisinin de fiyatlarının yükselmesine neden olabilir” demişti. Öylede oldu.
Geçmiş olaylar bize küçük değişikliklerin çoğu zaman büyük etkileri olabileceğini öğretti. Tarih söz konusu olduğunda kelebek etkisi gerçektir. Bu uçan böceklerden biri kanatlarını çırpıyor ve iki hafta sonra dünyanın dört bir yanındaki şehirlerin üzerine füzeler yağıyor.
****Afrika'da kanat çırpan bir kelebek, ülkemizde fırtına yaratabiliyor.
Tarih 15 Ocak 2025; Gübre fiyatları, daha düşük girdi maliyetleri ve ticaret değişimleri nedeniyle istikrara kavuştu haberleri vardı. Raporlar ve analizler bunu gösteriyordu. Gübre fiyatları, bazı ticaret kısıtlamalarına rağmen bol miktarda arz ve istikrarlı enerji fiyatları sayesinde ılımlı seyretti.
Tarih 21 Mart 2025; Gübre fiyatları 2025 yılı başlarında fırlayacak. Bunun nedenleri arasında küresel piyasa, yüksek gaz fiyatları ve zayıf euro yer alıyor.
Ne oluyor?
Kelebek Etkisi mi var?
Amerika, “Gemi Vergisi” Alacak!
Amerika, 21 Şubat 2025 Tarihinde bir açıklama yaptı. Çin bağlantılı gemilere ve operatörlere, ister Çin mülkiyeti aracılığıyla isterse gemilerin Çin tersanelerinde inşa edilmiş olması nedeniyle, önemli miktarda 'hizmet ücreti' uygulanmasına yönelik önerilerini duyurdu.
Öneriler genel hatlarıyla şöyle:
Çinli operatörler için:
-Her bir ABD limanına yapılan ziyaret için, her gemi için 1 milyon ABD dolarına kadar veya geminin kapasitesinin her net tonu için 1.000 ABD doları tutarında bir hizmet ücreti,
Çinli olmayan ancak filolarında Çin yapımı gemiler bulunan operatörler için:
-Söz konusu operatörün filosunun Çin tersanelerinde inşa edilme yüzdesine bağlı olarak, yapılan her bir ABD liman ziyareti için 1,5 milyon ABD dolarına kadar bir hizmet ücreti verilecek.
-Hizmet bedeli, uğrayan geminin Çin yapımı olup olmamasına bakılmaksızın tahsil edilecektir.
-Öneri aynı zamanda gelecekteki yeni inşaları da kapsıyor; siparişlerinin %50'sinden fazlasını Çin tersanelerinde yapan operatörlerden, yaptıkları her ABD limanı ziyareti için gemi başına ek 1 milyon ABD doları ücret alınacak.
****Rus granül üre Brezilya'ya metrik ton başına 360-365 dolar CFR'den satıldı. Bu, geçen haftaki metrik ton başına 440 dolar ve iki hafta önceki metrik ton başına 420-430 dolara göre önemli bir indirim anlamına geliyor.
****Çin yapımı bu geminin başlangıçta ABD'ye gittiği biliniyor. Bu sonuncusu da olmayabilir.
***Sonuçları düşünelim;
**Brezilyalı alıcılar kesinlikle potansiyel kazananlar sınıfındadır. Çünkü tüccarlar ABD limanlarında ağır hizmet bedelleri ödemek yerine yüklerini başka yere yönlendirmek zorundadır. Ayrıca, ABD aktif satın alma aşamasına girdiğinde, ABD hükümetinin bu kararı nedeniyle yönlendirilen 150.000-200.000 metrik ton üreyi kaçırabilir. Bu açığın kolayca telafi edilip edilemeyeceği de potansiyel bir Hint ihalesine ve fiyat seviyesine bağlı olacaktır.
**Son olarak, Çin yapımı/işletilen gemilerin ABD kıyılarından Brezilya'ya (tarımsal emtiaları Çin'e geri göndererek, dolayısıyla Pasifik'e seyahat ederek) veya Atlantik'te daha fazla istihdam sağlamak için bazı tarifeleri düşürerek yeniden tahsis edilmesi gerekecek.
***Başka neler oldu?
*Türkiye'deki siyasi çalkantılar ve yerel liranın değer kaybetmesi? Karadeniz'deki tedarikçiler ve yeni yeniden başlatılan İran fabrikaları için olabilecek en kötü durumdur. Türk lirası düşmeye devam ediyor. İthalatı daha maliyetli hale getiriyor. İç talebi sıkıştırıyor. Türkiye'yi kilit alıcı olarak gören tedarikçiler aniden gecikmiş ödemeler, yeniden müzakereler veya tamamen iptallerle karşı karşıya kalıyor. Siyasi belirsizlik, işletmelerin değişen düzenlemeler ve tutarsız politika yapımları arasında bekle ve gör yaklaşımını benimsemesi ile oynaklığa katkıda bulunuyor.
*Aylarca süren durgunluğun ardından yeni çevrimiçi olan İranlı üreticiler için zamanlama daha kötü olamazdı. Türkiye, en yakın ve en önemli çıkış noktalarından biri olduğu için, döviz baskısı etkili bir şekilde büyük bir ticaret koridorunu zor durumda bıraktı. Bunun üstüne, Karadeniz oyuncuları zaten lojistikte zorluklar yaşıyorlar. Daha dar marjlarla çalışıyorlar. Bu da kaybedilen her satışı daha da acı verici hale getiriyor. Bölgesel istikrarsızlık dışarıya doğru yayılmaya başlıyor, yakın pazarlardaki hissiyatı etkiliyor. Bu ekonomide sağlam bir 2. çeyrek toparlanmasını etkiliyor. Durdurmaya neden oluyor.
****Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, durumu yakından takip etmelidir. Çiftçimizin daha da pahalı gübre almaması için gerekli önlemler almışsa uygulamaya konulmasının talimatını vermelidir. Risk planlarının önemi burada yine çıkıyor.
Bize bir şey olmaz düşüncesiyle gerekli önlemler alınmamışsa zaman kaybetmeden bir kriz planı hazırlatması gerekiyor.
Umarım teğet geçer….
İçimizdeki umudumuz hiç yok olmasın.. Ülkemin bu sorunlarını aşacağından inancım var. Ülkemin potansiyeli ve gücü var. Çok daha iyi şeyler yapabilir….
Ayrıca umutsuzluğa kapılma hakkımın olmadığını biliyorum.
