Şeker pancarının ölüm fermanı Meclis'e geliyor. 2013 yılında Meclis'e gönderilen ancak tepkiler üzerine yasalaştırılamayan Şeker Kanun Tasarısı yeniden Meclis gündemine gelecek. Tasarının, 2013 yılındaki hali ile Mart ayında TBMM'ye gönderilmesi bekleniyor. Hükümetin Eylem Planı'nda da Şeker Kanun Tasarısı'nın yasalaştırılması vaatler arasında bulunuyordu.
KÖKLÜ DEĞİŞİKLİKLER ÖNGÖRÜYOR
2013'teki haliyle Mart ayında TBMM'ye gönderilmesi beklenen Şeker Kanun Tasarısı, şeker sektöründe köklü değişiklikler öngörüyor. Tasarının yasalaşmasıyla birlikte sektör yeniden dizayn edilecek. Şeker pancarının ölüm fermanı anlamına gelen tasarı ile nişasta bazlı şekerlerin (NBŞ) kotası daha da yükseltilerek pazar payı artırılacak. Buna karşılık orta vadede şeker pancarının pazar payını daralarak, pancar üreticisi mağdur edilecek.
Meclis'e gönderilmesi beklenen Şeker Kanun Tasarısı ile sektör nasıl şekillendirilecek? İşte detaylar...
NİŞASTA BAZLI ŞEKERLERİN KOTASI YÜZDE 15'E ÇIKARILACAK
Mevcut durumda nişasta bazlı şekerlerin kotası yüzde 10 ve bunu yüzde 50 arttırma eksiltme yetkisi Bakanlar Kurulunda iken, tasarı ile nişasta bazlı şekerlerin kotası yüzde 15'e çıkarılacak. Bu yüksek kotaların iptali için de artık kimse hukuk mücadelesi veremeyecek.
AB İLE ÇELİŞİYOR!
Tasarı ile sözde sektörün, AB uygulamaları ve AB pazarı ile uyumlu hale getirileceği kaydediliyor. Ancak tasarıda NBŞ kotasının yüzde 10'dan 15 çıkarılmak istenmesi AB'deki uygulamaları ile tamamen çelişiyor.
Şöyle ki; NBŞ'nin şeker muadili olan izoglukozun AB ülkeleri ortalaması, toplam şeker kotasına oranı yüzde 4,9 seviyesinde bulunuyor. AB ortalamasının yüzde 4,9 olması da kimseyi yanıltmasın. Ortalamayı 4,9'a yükselten Macaristan, Portekiz, Slovakya, Bulgaristan gibi iklim şartları ve arazi yapısı itibarıyla pancar şekeri sektörü gelişmemiş ve mecburi olarak şeker ihtiyacını karşılamada NBŞ kullanmak zorunda kalan ülkelerden kaynaklanıyor.
AVRUPA'DA ORAN ÇOK DÜŞÜK
Türkiye gibi şeker ihtiyacını pancar şekerinden karşılama imkânı olan ve pancar şekeri sanayisi gelişmiş AB ülkelerinde bu oran çok daha düşüktür. Mesela Almanya'da NBŞ'nin toplam şeker kotası içindeki oranı yüzde 1,9, Polonya'da yüzde 3, Fransa, İngiltere, ve Hollanda'da yüzde 0'dır
3 KATINDAN FAZLA KOTA TAHSİS EDİLECEK
Şeker sektörü ve şeker sanayi ülkemizle benzerlik gösteren bu ülkelerdeki oranları bir yana bıraksak bile, yeni düzenleme ile ülkemizde NBŞ'ye AB ortalamasına göre üç katından fazla bir kota tahsisi getirilecek.
Bunun anlamı şu, bizim insanımızın tükettiği ürünlerin içinde Avrupalının tükettiklerine göre iki katı izoglukoz olacak. Daha da özelleştirirsek mesela, bir Fransız, Hollandalı, İngiliz'in sofrasında izoglukozlu ürün ihtimali sıfır veya sıfıra yakın olurken bizim ülkemizdeki tüketicinin sofrasında, çocuğunun elinde bir Alman'a göre 4,5-5 kat fazla izogulukoz kullanılmış ürün olacak.
TÜKETİCİNİN RIZASI DIŞINDA ARTIRILACAK
Doğası gereği, doğal şeker olmayan bu ürünlerin tüketici sağlığı açısından oluşturduğu potansiyel tehdit, sağlık riskleri henüz tartışmalıyken, Türkiye'de kullanımı tüketicinin kendi rızası dışında daha da artırılacak.
KOTA YÜZDE 15'LE SINIRLI KALMAYACAK!
Ancak NBŞ'ye tanınan kota yüzde 15'le de sınırlı kalmayacak. Tasarıda, pancar şekerinde oluşabilecek arz eksikliği durumunda, bu eksikliğin giderilmesine yetecek kadar nişasta bazlı şekerlerin artırılması için Bakanlar Kurulu'na yetki verilecek.
Tasarıda; “Bakanlar Kurulu, pancar şekerinde kuraklık ve/veya mücbir sebeplerle yurt içinde arz açığı oluştuğunun Kurum tarafından tespiti hâlinde, ilgili pazarlama yılı ile sınırlı olmak üzere diğer şekerlerin kotasını arz eksikliğini giderecek miktara kadar artırabilir." Deniliyor.
NBŞ İÇİN PANCAR ARZI BİLE DÜŞÜNÜLDÜ!
Yani kuraklık ve mücbir sebeplerden dolayı pancar şekerinin arzında bir sıkıntı olursa NBŞ'nin yüzde 15 olan kotasının Bakanlar Kurulu kararıyla daha da artırılabileceği belirtiliyor. Ancak nedense mısır arzında bir sıkıntı çıktığında pancar şekerinin kotasının artırılması düşünülmemiş.
10 BİN PANCAR ÜRETİCİSİ ÜRETİMDEN ÇEKİLECEK
Yüzde 15 NBŞ kotası, pancar şekeri sanayinde yaklaşık 125 bin ton şekere karşılık geliyor. Bunun tarımsal üretimdeki şeker pancarı kaybı ise 900 bin tondur. Bu rakamlara göre yaklaşık 10 bin pancar üreticisi, pancar üretiminden bir daha yapmamak üzere çekilecek.
Küspe, nakliye ve yem sanayi ile hayvancılık gibi yan sektörlere etkisi bir yana, pancar üreticisinin tarımsal hâsıla kaybı her yıl 100 milyon doları bulacak.
KABA YEM SORUNU BÜYÜYECEK
NBŞ'deki yüzde 5 kota artışının ülkemiz tarım sektörüne başka yan etkileri de olacak. Mesela, şeker pancarı sanayisi, yan sektör olarak en çok hayvancılığı destekliyor. Ülke hayvancılığının da en önemli problemlerinin başında kaba yem sorunu geliyor.
NBŞ KOTASINDAKİ ARTIŞ KIRMIZI ET KRİZİNİ BÜYÜTECEK
Şeker sektörü mevsim koşulları itibarıyla kaba yem ihtiyacının zirveye çıktığı bir dönemde devreye girerek ülke hayvancılığının önemli bir eksikliğini gideriyor. Malum şeker pancarının tarladan sökümü Eylül sonu Ekim başında başlar ve fabrikalar Ocak sonu, Şubat başına kadar o pancarı işlerler. Şeker fabrikaları şekeri ana kalem olarak üretirken, yan ürün olarak da küspe üretirler ve bu küspe Kasım, Aralık, Ocak, Şubat gibi hayvancılık açısından yaylım yapılamayan aylarda kaba yem ihtiyacının önemli bir kısmını karşılar. Bu üretim daralmasının hayvancılığa etkisi 300 bin ton yüksek nitelikli besi hammaddesi olan küspenin ve 50 bin ton melasın üretilmemesi anlamına geliyor.
Dolayısıyla NBŞ kotasının yüzde 10'dan yüzde 15'e çıkmasının et üretimine olumsuz yansıması 10 bin tonu bulacak.
YENİ KURULDA PANCAR ÜRETİCİSİ SÖZ SAHİBİ OLAMAYACAK
Tasarıya göre mevcut Şeker Kurumu kapatılarak yerine Şeker Piyasası Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun kurulması öngörülüyor. Şeker Kurumu'ndaki 7 üye sayısı yeni kurulacak Denetleme Kurumu'nda 5'e indirilecek. Sektörde başta kotalar olmak üzere önemli kararlarla yetkilendirilecek olan Denetleme Kurumu'nda pancar üreticisinin hiçbir etkinliği olmayacak. Bu yetki tamamen ilgili Bakanlıkların uhdesine geçecek.
GIDA DIŞI TATLANDIRICILAR KOTASIZ ÜRETİLECEK
Tasarı ile birlikte şeker pazarı, gıda şekeri ve gıda dışı şeker diye ikiye bölünecek ve gıda dışı kullanılacak şeker kotasız üretilecek. Denetimlerin yetersizliği ise burada kayıt dışılığı teşvik ederken, pancar üretimini de tehdit edecek.
NBŞ, HALKIN GÜNDEMİNDEN KAÇIRILACAK
Tasarıda NBŞ'ye kota artışının yanında 'şeker' tanımına getirilen yeni kavramsal açılım dikkat çekiyor.
Mevcut 4634 sayılı Şeker Kanunu'nda şeker, 'pancar' ve NBŞ'ye atıf yapan 'Nişasta Kökenli' kelimeler kullanılarak tanımı yapılırken Meclis'e gönderilecek tasarıda ise şekerin tanımı, bu kelimelere yer verilmeden 'Diğer Şekerler' olarak tanımlanıyor. Bu tanımlama ile kamuoyunda olumsuz bir algısı olan NBŞ tarih olacak. Yerine 'Diğer Şekerler' gelecek.
