Tarımsal amaçlı örgütlerin derecelendirilmesine ilişkin yönetmelik Resmi Gazetede yayınlandı. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu kapsamında kurulan tarımsal amaçlı kooperatifler, 5200 sayılı Tarımsal Üretici Birlikleri Kanunu kapsamında kurulan tarımsal üretici birlikleri, 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 10/A maddesi kapsamında kurulan ıslah amaçlı hayvan yetiştirici birliklerini kapsayan düzenlemeye göre örgütler performanslarına göre değerlendirilecek ödüllendirilecek.

Performanslar Değerlendirilecek

Bankalar, e ticaret siteleri, memurlar derken Tarım ve Orman Bakanlığı da puan dağıtan, performans değerlendirenler arasına katıldı. Keşke aynı uygulamayı herkese yapsak. Vatandaşlık puanıyla ülkemize katkımız ölçülse. Bakanların, hükümetlerin performansı objektif kriterlerle açıklansa.

Örgütler Karne Alacak

Tarımsal amaçlı örgütler bugüne kadar yaptıkları ya da yapamadıklarıyla ilgili karne alacaklar. Hangi derste başarılı oluşlar, hangisinde tembellik yapmışlar, geliştirilmeye açık yönleri, hepsi karnelerinde gözükecek. Tarımsal örgütlere yönelik ölçme değerlendirme ile etki analizi yapılacak.

Bakanlığın son günlerde açıkladığı projeler tarımın tüm paydaşları ve süreçlerine yönelik olanı biteni ölçmek ve doğru plan yapmak üzerine kurgulanıyor. Sürece karşı çıkacaklar, tartışmaya harlandıracaklar kuşkusuz olacak. Dileriz niyet gibi sonuç da başarılı olur.

Karnenin amacı; kooperatifler, üretici birlikleri ve ıslah amaçlı yetiştirici birliklerinin performanslarını yükseltmek, motivasyon kazandırmak ve kurumlarla işbirliği ortamı yaratmak.

Örgütler ile İşbirliği Zamanı

Tarımsal üretim ikim değişikliğinin çetin şartlarıyla sınanıyor. Tarımsal örgütlerin gıda değer zincirine katkısı ne düzeyde, çiftçiler ve tüketiciler yeteneklerini tam olarak kullanabiliyorlar mı? Tarımsal politikalarla ilgili görüş ve önerilerini paylaşabiliyorlar mı? İhtiyaçları üye/ ortak oldukları örgütler tarafından yeteri kadar karşılanıyor mu?

Gıda Değer Zincirinin Performansı

Yaşadığımız bin bir musibet sebebiyle; tarımsal faaliyetler, politikalar, metodolojilerle ilgili yeni bakış açılarına ihtiyacımız var. Tarımsal örgütlerin performanslarını ölçerek tarım ekosistemini güçlendirmek uygar dünyanın bakış açısı. Tarım ekosisteminin dayanıklılığını artırmak için Avrupa Birliği 1962 yılında Ortak Tarım Politikasını kurdu. Tarımsal üretime katkı sunan her unsurun katılımcılık ve paylaşımcılık ilkeleriyle sürece entegre edilmesi ile gıda sistemleri, çiftçilik korunmaya çalışılıyor. Dünyada en az hükümetler kadar örgütler de tarımsal üretimle ilgili sorumlu ve etkin olmak zorunda.

1950’lerde Kazakistan, Rusya, Çin, Kanada gibi ülkelerde kullanılabilir tarım arazisi çok düşükken iklim değişikliği kaynaklı giderek artıyor. Onlar için fırsatlar sunan iklim felaketi Türkiye, ABD, Avustralya, güney Afrika ve Orta Asya’ya yeniden kuraklık getiriyor.

2040 yılında Türkiye su fakiri olacak. Dişimizi fırçaladığımız sudan, içtiğimiz suya, tarımda kullandığımız her türden su kısıtlı olacak. Susuzluktan üretim azalacak, gıdaların fiyatı yükselecek. Daha az su ile üretim yapmaya yönelik teknolojiler ve yapılar geliştirilmek, paydaşların maddi manevi tarıma dair tüm kaynakları korumasına ihtiyacımız var.  

Avrupa Tarımın Paydaşlarını Ölçüyor

Avrupa Komisyonu, sivil diyalog grupları, tarım komiteleri AB’nin ortak tarım politikalarının sektör tarafından doğru algılanmasını ve uygulanmasını sağlıyor. AB’de tarımsal harcamaları Sayıştay denetliyor, Tarım ve Orman Bakanlığı’na Devlet Denetleme Kurulu Üyesi bir hukukçunun atanması manidar olabilir mi?

Avrupa Birliğinde üyelerin tarım hakkındaki görüş ve önerilerine yönelik Eurobarometer olarak bilinen kamuoyu raporları yayınlanıyor. Desteklerin etkinliği, verimlilik, şeffaflık, desteklere yönelik farkındalık ve hükümet politikalarının performansına dair yüzlerce bilgi geleceği planlamaya, revizyonlara temel oluşturuyor. Biz örgütlerle başlıyoruz hadi hayırlısı.

Örgütlerin Çiftçiye Faydası Var mı?

Selim Akçabey ve Dr. Mücahit Paksoy tarafından yapılan bir ankete göre tarımsal konularla ilgili çiftçilerin yüzde 57,6’sı muhtara, yüzde 28’i akrabalarına, yüzde 16 komşuya, yüzde 29,9’u tarımsal bir örgüte danışıyor.

Çiftçiler tarımsal yenilikleri köye kimin getirdiğine dair soruya “yüzde 37’si tarımsal örgüt, yüzde 69’u önder çiftçiler ve firmalar” diyor.

Çiftçiler; tarımsal örgütlere üye veya ortak olma sebebi; yüzde 81’i tohum, yüzde 79’u gübre, yüzde 33’ü zirai alet, makine, yüzde 83’ü motorin almak. Çoğu üye veya ortak olduğu tarımsal örgütten memnun değil.

Örgütler Küçük Üreticinin Menfaatlerini Koruyor mu?

Dünyada gıda üretiminin yüzde 80’den fazlasını küçük aile işletmeleri yapıyor. Tarımsal örgütler küçük üreticiyi korumak, tek başına yapılamayacak tarımsal faaliyetlerin yapılabilirliğini sağlamak, finansmana erişimlerini sağlamak ve ilkesel olarak da çiftçinin sesinin duyurulmasını sağlamak için kuruluyor. Dünyada özellikle Avrupa’da üretimin önemli kısmını örgütlü üreticiler yapıyor. Türkiye’de durum karmaşık, oran çok düşük. Tarımsal Örgütlerde Derecelendirme ile ilgili yönetmeliğin amacı başarılı örgütlenmeyle güçlenmek.

Örgütleri Üretimde Planlı Döneme Ortak Etmek

Örgütlerin, Üretimde Planlı Döneme yönelik katılımcı birer paydaş olarak süreci sahiplenmeleri, gerektiğinde yapıcı önerilerde bulunmaları bu dönemi en az hasarla atlatmada, başarılı olmada oldukça önemli. Bakanlık örgütleri sürecin paydaşı yapabilmek için çeşitli araçlar kullanıyor. Bunlardan biri de onları ölçmek, derecelendirmek ve ödüllendirerek sürecin destekçisi yapmak. Profesyonelce yönetilemeyen kooperatiflerin çoğu aktif değil veya başarısız. Keza il ve ilçelerdeki birlikler de üyelerine mutluluk vadedip aidat toplarken birçoğu ortaklarının menfaatlerini düşünmüyor bile. Amaç, başarılı olanlarla başarısız olanları ayırmak, başarılıları ödüllendirmek.

Başvuru Yapılacak

Örgütlerin derecelendirme için 1 Ocak – 29 Şubat 2024 tarihleri arasında başvuru yapmaları gerekiyor. 60 ve üzeri puan alanlar ödüllerden faydalanabilecek. Yani ne kadar ekmek o kadar köfte.

Başvuru Serbest

Derecelendirmeye yönelik başvuru yapıp yapmamak serbest. Yapılmaması durumunda tarımsal amaçlı örgütlerin statülerinde ve tüzel kişiliklerinde herhangi bir değişiklik olmayacak. Amaç tatlı tatlı çalışmaya teşvik etmek, performans artırmak. İhbarlar veya Bakanlık denetimleri sırasında ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareket ettiği tespit edilen tarımsal amaçlı örgütlerin belgeleri ve hakları iptal edilecek.

Derecelendirme Komisyonu

Derecelendirme için kurulan komisyon; Tarım Reformu Genel Müdür Yardımcısı ve personellerden oluşacak. Komisyon başvuruları inceleyip sonuca bağlayacak. İtirazlar gene aynı komisyonda değerlendirilecek.

Başvuruda gerekli belgeler;

  • Bakanlık kayıtlarında veya KOOPBİS’te yer almak ve faaliyette bulunmak
  • Son beş yıl içinde icra takibi, iflas ve/veya tasfiye sürecinde olmamak kayyum tarafından yönetilmemek

Puanlama

  • 60 puan ve üzeri not alanlar birinci derece tarımsal örgüt
  • 40-59 arazı puan alanlar ikinci derece tarımsal örgüt
  • 39 ve altı puan alanlar üçüncü derece tarımsal amaçlı örgüt olarak nitelendirilecek, Bakanlık internet sitesinde ilan edilecek.

Ödüller Pek Tatlı

Ödüller; desteklemelere yönelik ilave puan ve ayrıcalık, düşük faizli tarımsal kredi, Bakanlık organizasyonlarında temsil hakkı, Bakanlık karar alma süreçlerine aktif katılım konularında avantajlardan oluşuyor.

Yönetim Kurulları İkmale Kalacak

Karnesindeki kırık notlara üzülenler,  derslerine çalışmayanlar her şeye rağmen hal ve gidişattan iyi alan birlik veya kooperatif yönetim kurulları gerek üye, gerekse ortaklarına karşı başlarını önüne eğip bir dahaki başvuru dönemine kadar derslerinde başarılı olmak için var güçleriyle çalışacaklar. Zira artık sınıfta kalmanın geri geldiği eğitim sistemimiz gibi örgütlere de “tembellik bitti çalışma zamanı” mesajı veriliyor. Yoksa ikmale kalıp yeni dönemde güç kaybedebilirler.

Kriterlerin Amaçları

Derecelendirme kriterlerinin her biri örgütün kuruluş amacına ne kadar uygun hareket ettiği üzerine belirlenmiş olup temel hedef; katılımcılığa uyuyorlar mı, profesyonelce yönetiliyorlar mı ve gerçekten de faydalılar mı?

Kooperatifler, üretici ve yetiştirici birlikleri; kuruluş amaçlarını unutup, yönetimdeki azınlığın menfaatlerine hizmet edecek farklı ticari faaliyetlere yönelebiliyorlar. Son iki yılda üyelerine girdi temini yapmak, sözleşmeli üretim, ortak makine parkı hizmeti, ürünlerin pazarlamasına yönelik satış noktası, son üç yılda ortaklarına kredi ve avans sağlama oranı. İlgili kıstasların amacı; örgütlerin üye veya ortaklarına fayda sağlayıp sağlayamadığını ölçmek.

Son üç olağan genel kurul toplantısına katılan ortak/ üye sayısının genel kurulda oy kullanma hakkına haiz ortak/üye sayısına oranı, yönetim kurulu toplantılarının yapılması gereken toplantı sayısı ve ne kadar yapıldığına dair oran. AB’nin ortak tarım politikası, katılımcılık ve demokratik yönetim anlayışı için oldukça önemli bir kıstas.

Bazı örgütlerde güçlü tüccarlar, örgüt içerisinde networkü iyi olanlar yönetimi ele geçiriyor, kooperatif veya birliğin maddi imkânlarını kendi menfaatleri için kullanabiliyor. Üye veya ortaklar istedikleri kadar sürece ortak olamayabiliyorlar. Derecelendirme sayesinde tarımsal örgütler kendilerine çekidüzen verecek.

İnternet sitesi olup olmadığı, yönetim kurulu üyelerinin eğitim durumu, yönetim kurulu üyelerden birinin mutlaka kadın veya 40 yaş altı olması, denetim kurulu üyelerinin lisans eğitimi, son iki yıldaki verilen eğitimler, örgütün vadesi geçmiş vergi ve sosyal güvenlik prim borcu olup olmadığı gibi başlıkların her biri karnenin en önemli başlıklarından. Maddeler tek tek incelendiğinde bu başlıktaki kriterlerin konulma amacı;  denetim mekanizmaları çalışıyor mu, bütçeleri var mı, profesyonelce mi yönetiliyorlar anlamak ve ödüllendirmek.

Tarımsal amaçlı örgütlerin puanlaması;

  • Son iki yılda ortak/ üyelerine girdi temini 8 puan,
  • Son iki yılda sözleşmeli üretim yapmak 5 puan
  • Ortak makine parkı hizmeti sunmak 5 puan
  • Ürün pazarlaması için satış noktası olması 5 puan
  • Sorumlu müdür çalıştırmak 5 puan
  • Personel sayısı 11’in üstünde olması 8 puan
  • Tescilli marka ve Cİ ürün belgesine sahip olmak 4 puan
  • Son üç yılda tarımsal amaçlı fuarlara katılmak, stant açmak 2 puan
  • Vadesi geçmiş borcunun ve SGK pirim borcunun olmaması 3 puan
  • Son iki yılda ortaklarına eğitici, öğretici hizmetlerin sunulması 3 puan

Dileriz karne alan örgütlerle işbirliği tarıma, çiftçiye iyilik güzellik getirir.