Anadolu’nun bereketli ovalarında hasadın başlamasına çok az kala “buğday maliyet hesapları, fiyat tahminleri, zamlar, üretici/tüketici memnuniyeti/memnuniyetsizliği” konularında tartışmalar başladı. Her kafadan bir ses. Kimi lobicilerin silahşörü, kimi kendi hesabına çalışıyor amacı gündeme gelmek/gündemde kalmak.
Sıkı para politikası/Şikago Borsası’nda buğdayın 238 dolardan işlem görmesi/ Rusya, Fransa, ABD buğdayında kısmi düşüşler/tarımsal üretici girdi fiyatları/sahadan gelen maliyetler/fiyatın gıda enflasyonuna etkileri/Rusya buğdayının 205 dolara alıcı bulması/seçimlerin geçmesi” gibi pek çok unsuru göz önünde bulundurarak “çiftçiyi üzmeyecek, tüketiciyi de yormayacak buğday fiyat tahmini mi açıklıyorum.
-12’yi görmez 10,30 TL’nin altına da düşmez. Çiftçiye ortalama yüzde 25 ile 33 arasında kazandırır.
TMO Kapıları Buğday İçin Hazır
TMO Genel Müdürü Ahmet Güldal; tahmini 15 Mayıs’ta başlayacak buğday hasadı için tüm depolar hazır, fiyat açıklanmasa bile biz alım yapacağız” diyor.
Bu Yıl da Bolluk Var
Saha ziyaretlerim/ üretici ve sektör paydaşlarıyla yaptığım görüşmeler neticesinde “bu yılın da kısmen bolluk yılı olacağı” fakat gerek un fabrikaları gerekse küçük üretici için finansmana erişimde çeşitli zorluklar yaşanabileceği noktasında izlenimlerim oluştu.
TMO Genel Müdürü Ahmet Güldal’a göre; “ülke genelinde nisan ve mayıs aylarında yağışlar bitki gelişiminde önemli rol oynamakta. Nisan’da normaline ve geçen yıla göre daha az yağış gerçekleşti. Mayıs ayındaki yağışlar rekoltenin gidişatını ve ürün kalitesini belirlemiş olacak.
Geçtiğimiz yıl çok verimli ve bereketli bir sezon yaşandı 2024 yılında da önümüzdeki aylarda iklimsel olarak bir sıkıntı yaşanmazsa yine bereketli bir sezon yaşanacak.”
Güldal’a göre; 2024 yılı hububat üretimi geçen yılın üretim miktarının biraz altında kalabilir. Kurumumuzca yayımlanan Nisan ayı fenolojik raporuna göre Türkiye geneli mart ayı yağışlarında normaline göre %14 artma, geçen yıl mart ayı yağışlarına göre %27 azalma var.
Güneydoğu Anadolu bölgemizde 2024 yılı kırmızı mercimek hasadının Mayıs ayının ikinci yarısından sonra başlamasını bekliyoruz. Üretimin yaklaşık %95’i bu bölgemizde yapılmakta. Hâlihazırda bitki gelişimi yönüyle herhangi bir olumsuz durum bulunmamakta üretimin geçen yıl seviyelerinde gerçekleşeceğini öngörmekteyiz.
2023 yılı buğday üretimimiz son 8 yılın, arpa üretimimiz son 17 yılın en yüksek seviyesinde gerçekleşti. Mısır üretimimiz tarihi rekor kırdı. Kırmızı mercimekte 424 bin ton ile son 6 yılın rekor üretimi gerçekleştirildi. Yeşil mercimekte 50 bin ton ile son 18 yılın en yüksek üretimi yapıldı. Nohut üretimi 2018 yılından itibaren gerek Bakanlığımızın destekleri gerekse TMO’nun alım fiyatı vermesi ile artmış olup, ülkemiz nohutta arz fazlası veren bir ülke konumuna geldik.”
TMO Genel Müdürü Ahmet Güldal; “2023 yılı, ülke olarak bolluğu yönettiğimiz bir sezon oldu. TMO 85 yıllık tarihinde alım rekoru kırarak 13 milyon tonun üzerinde bir alıma imza attı. Yüksek rekolte ve üretimin sürdürülebilirliğini temin etmek üzere açıklanan alım fiyatları, üreticilerimizin TMO’ya ürün satış talebinin yüksek olmasını sağladı. Hasat son bulup, son ürün alınana kadar TMO alımları yurt genelinde devam etti.”
Makarnalık Buğday Ekim alanı Arttı
Mardin Bulgur Sanayicileri Derneği Başkanı Ziraat Mühendisi, çiftçi Faysal Sun’a göre; şimdiye kadar Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu’da yağışlar gayet iyi, verim güzel. Geçtiğimiz yılı yakalayacağız. Geçtiğimiz yıllarda Güney Doğu Anadolu’da üretimin yüzde 30’u makarnalık buğdayken bu yıl oran yüzde 70’e kadar çıktı. Çiftçinin üretim iradesi giderek güçleniyor.”
Buğdayda Maliyet Enflasyonu
Rekolte tahminleri çoğu zaman fiyat açıklanma sürecini yakından etkiliyor. Üretici yüksek fiyat alabilmek için ürününün az olmasını, tüccar da malın fiyatının düşük olması için rekoltenin yüksek açıklanmasını istiyor.
BUĞDAYIN MALİYETİ BUSINESS MI OLSUN YOKSA HALK TİPİ Mİ
Herkesin bir maliyet hesabı ve maliyeti var. Finansal okuryazarlıkta bile sınıfta kalmışken buğdayın maliyetini nasıl hesaplayacağız. Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu’daki pek çok üretici suluda buğdayın kilogram maliyetini elektrik hariç 6,47 TL düzeyinde açıklıyor. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, 2024 yılı 1 kilo buğday üretim maliyetini 10,87 TL açıkladı. Adana Ziraat Odası bölgede arazilerin fiyatının yüksek olduğunu ifade ederek buğdayın maliyetinin 13,39 TL olduğunu söylüyor.
Spekülatif Buğday Maliyeti
Frankfurt School Management Saha Araştırma Birim Müdürü Tarım ekonomisti, İbrahim Oğuz‘un hesabına göre buğdayın kilogram maliyeti 9,80 TL. Oğuz’a göre; “onlarca farklı maliyet hesabı var. Tarımsal matematik bilmeyenler spekülatif buğday maliyeti açıklıyor. Türkiye şartlarında maliyet hesabı çok zor, gerçek uzmanlık gerektiriyor.
Bol keseden buğday maliyeti açıklayanların her birinin farklı bir hesabı var. Mühendis aklıyla bakılan tarladaki verimli buğdayın maliyetiyle ortalama Türk çiftçisinin “çiftçi şartlarında ürettiği” buğday maliyeti elbette çok farklı olacak.
Ankara’dan İstanbul’a business uçuşun maliyetiyle otobüsle gitmenin maliyeti bambaşka. İdeal şartlarda bugün buğday 6 TL’ye de mal edilebilir.” Daha şimdiden elde birçok buğday maliyeti var, ayıkla pirincin taşını.
Maliyet Kaderi
Maliyet kişiseldir, esasen her maliyet kendi şartlarında doğruluk payı içerse de amaç uzun vadede, çiftçi şartlarında maliyet kaderini aşıp çiftçi gelirlerini artırmak, bölgeler arası verim kaynaklı gelir kaybını düşürmek olmalı.
TMO MALİYETLERİ 400 DÖNÜMLÜK ARAZİSİNDE TEST EDİYOR
Onlarca buğday maliyet hesabı nasıl test edilecek?
Ahmet Güldal; “tüm yurttan gelen çeşitli şartlardaki buğday maliyetlerini Cihanbeyli’deki 400 dönümlük deneme arazimizde yaptığımız sulu ve kuru tarım üretimleriyle test ediyoruz” diyerek yanlış maliyetin Bağdat’tan döneceğinin sinyalini veriyor.
Yılın İlk Arpa Hasadı Şanlıurfa’dan
Şanlıurfa’da yılın ilk arpa hasadı yapıldı. Yılın bereketli geçmesi amacıyla her yıl olduğu gibi ilk hasat ürünü simgesel olarak 14 TL’den alındı.
İlk buğday hasadı 15 Mayıs gibi bekleniyor.
Oğuz’un başka ilginç bir tespiti de; “bu yıl da muhtemelen 22 milyon ton buğday hasat edilecek, nasıl depolanacak, buğday fiyatı serbest piyasada 8 TL’ye kadar düşebilir.”
Hasada Hazırız
Ahmet Güldal; “TMO tarafından hasat ve piyasa durumu yakından takip ediliyor, 2024 hububat ve bakliyat alım dönemi için gereken hazırlıklar yapıldı. Tıpkı geçmiş yıllarda olduğu gibi bu yıl da üreticimiz mağdur edilmeyecek, üretimin sürdürülebilirliğini sağlayacak her tür adım atılacaktır. TMO 2024 hasat döneminde de randevu sistemi ve planlanan alım ve depolama programları doğrultusunda herhangi bir üretici mağduriyetine sebebiyet verilmemesi için gerekli tüm tedbirler alınmıştır. TMO, her dönemde olduğu gibi bu sezon da üretimin sürdürülebilirliği ve piyasa istikrarı için başta üreticilerimiz olmak üzere tüm kesimlere hizmet vermeye devam edecektir.” Diyerek TMO’nun çeşitli enstrümanlarla piyasayı her durumda regüle edeceğinin altını çiziyor.
Açık Depolama Alanları Sürekli Kontrol Ediliyor
Aklımdaki en büyük sorulardan biri geçtiğimiz yıl uzun zaman sonra ilk defa denenen “açık depolama” alanlarındaki durumdu. Güldal; “pek çok bölgede açık depolama alanındaki buğdaylar satıldı, yerlerin çoğu hala muhafaza ediliyor. İhtiyaç halinde yeniden kullanılabilir. Açık depolarda fire maksimum binde 3 düzeyinde. Tüm depolama alanları görevli uzmanlar tarafından haftada en az iki defa kontrol ediliyor. Riskleri minimize etmek için kış döneminde farklı birimlerden uzman arkadaşlarımız açık depolama alanlarını sürekli kontrol etti.” Dedi.
Stoklardaki Buğday Önümüzdeki Birkaç Yılın Sigortası
Stoklardaki ürün miktarı, satış durumuna ilişkin sorularıma Güldal; “2023 yılında TMO tarihi bir alım sezonuna imza attı,13 milyon tonun üzerinde bir alım gerçekleştirdik.
Stoklarımızın bir kısmı yeni sezona da devredecek olup hâlihazırda stoklarımızdaki ürünlerin satışına devam edilmekte.
Buğday Arzı Yapılırken TMO Ürün Satmayacak
Genel teamülümüz, üreticimizin piyasaya ürün arzı devam ederken satışlarımıza ara vermek yönünde. Bu nedenle alım kampanyamızla birlikte satışlarımıza üreticilerimizin ürün arzı bitene kadar ara vermeyi planlamaktayız.”
Bu yıl Karadeniz Tahıl Koridoru'nun olmadığı, bu durumda Afrikalıların aç kalıp kalmayacağı, Rusya'nın buğdayı nasıl sattığı ve tüm bunların spekülatif olup olmadığı sorumu cevaplayan Güldal açıklamalarına Karadeniz Tahıl Koridoru hakkındaki açıklamalarıyla devam etti.
“Karadeniz’de savaş devam etmekle birlikte tarım ürünlerinin ticareti gerek Rusya gerek Ukrayna limanlarından devam etmekte. Ticarette şu an itibariyle bir aksama yoktur. Rusya gerek Azak gerekse Karadeniz limanlarından sevkiyatlarını sürdürmektedir. Ukrayna, “insani koridor” olarak tanımladığı alternatif bir hat üzerinden ürünlerinin sevkiyatını gerçekleştirmektedir. Bu nedenle ülkelerin Karadeniz havzasından ürün temin etme gibi bir sıkıntısı bulunmamaktadır. Ayrıca geçtiğimiz yıldan 2023/24 sezonuna önemli miktarda hububat devri gerçekleşmiştir. Rusya’da bu yıl da yine 90 milyon tonun üzerinde iyi bir rekolte beklenmektedir. Öte yandan dünya hububat fiyatları geçen yılın ortalama %25-30 gerisindedir.”
