Türkiye’nin ilk güneş takip sistemli Tarım GES’i Ankara Ayaş’ta meyvelerini vermeye başladı. Güneş enerji panelleri altında domates, biber, patlıcan üretiliyor. Günam Modül Teknolojileri Birim Koordinatörü Doç. Dr. Talat Özden ve Oxo Tracker gibi pek çok farklı şirketten farklı disiplinde uzman, bilim insanı güneş enerji panelleri altında en verimli tarımsal üretim koşulları üzerine çalışıyor. OxoTracker’in geliştirdiği 3,5 metre yükseklikteki enerji panelleri güneşin hareketine göre dönüyor. Yüksekliği sayesinde altında traktör gibi tarımsal aletler rahatlıkla çeşitli ekim/dikim/bakım faaliyetlerini yapabiliyor.
Türkiye‘nin öncü enerji ve güneş takip sistemi şirketlerinden OxoTracker, yapay zekâ temelli yeni teknolojiler ve güneş enerjisi deneyimlerini birleştirerek sürdürülebilir tarım projesi olan tarım GES’ler konusunda da inovatif çalışmalar yapıyor.
Bir ARGE projesi olarak yapılan Ayaş’taki Tarım GES’in pek çok paydaşı var. OxoTracker Genel Müdür Yasir Erdem, “projeden elde edilecek verilerle “güneş enerjisi altında tarım tarlaları ve TarımGES ihracatı yapmayı hedeflediklerini” ifade ediyor.
Agrivoltaik Panellerinin Altı Çok Verimli
Nature dergisi, geleneksel ekim alanı ile agrivoltaik alanları karşılaştırdı. Agrivoltaik sistemlerin daha düşük buhar basıncı sağlaması yanında toprak, diğer arazilere göre yüzde 15 daha fazla nem tutuyor, su kullanımı yüzde 65 azaldı. Fotosentez arttı, panellerin sıcaklığı yüzde 9 azaldı, elektrik üretim verimi arttı. Biberin rekoltesi üç, domatesinki iki kat arttı. Çeri domates gibi pek çok ürünün su kullanımı yüzde 65 azaldı. Alman Standardizasyon Enstitüsü’nün 91434 nolu standardına göre tarımsal üretim yapılan yerde aynı zamanda elektrik de üretilebilir. Standarda göre meyve/sebze/bağcılık yapılan tarlalarda, çayır/otlak/sera dışında balık çiftliklerinde de uygun şekilde güneş enerji panelleri uygulanabilir. Dünyada ilk defa 2012’de kurulmaya başlanan Tarım GES’ler günümüzde 14 GWp’yi geçmekte. Japonya, Çin 2014’ten beri Tarım GES’leri destekliyor. Japonya 3 bin tarım GES ile lider onu Çin, ABD ve Fransa takip ediyor.
Enerji Panelleri Altında Domates
Güneş panelleri altında yetiştirilecek ürünler lokasyon ve iklim koşullarına bağlı olarak çeşitlilik gösterirken, gölgeye dayanıklı meyve ağaçları, patates, kök sebzeler, domates, üzüm gibi ürünler için muazzam bir yapı. Şeffaf güneş panelleri mahsulleri dolu, don, yağmur gibi doğal felaketlere karşı korurken bitkilerin kuraklık kaynaklı stresini azaltıyor. Güneş enerji panelleri altında tarım sayesinde yağmur hasadı yapılırken, bozulan toprak onarılıyor. Yapay zekâ, güneş takip sistemiyle birleşince güneş panelleri altında geleceğin gıdaları yeşeriyor.
Okullara Tarım GES
Tarım GES terimi ilk defa Christophe Dupraz tarafından kullanıldı, “agrivoltaic” tarıma yönelik yaptığı araştırmada toprağın neminin yüzde 35 ile 73 arasında arttığı ortaya çıktı. Bilim insanlarının amacı güneş enerjisi ile tarımsal üretim arasındaki sinerjiyi artırmak. İsviçre’de yapılan bir araştırmada arazi verimliliği yüzde 64 arttı. Tarım GES’lerin diğer bir faydası da enerjiyi yerinde üretip yerinde kullanmak. Sanayi tesislerinin yakınına kurulacak tarım GES’ler ile hem işletmelerin enerjisi hem de gıdası sağlanabilir. Okulların, üniversitelerin kısaca şehirlerin gıda kırılganlığını azaltmaya/ gıda çöllerini yok etmeye yönelik mükemmel bir çözüm.
Elektriğin % 25’i Güneş Enerjisinden
Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA) tarafından yapılan bir araştırmaya göre güneş enerji sistemlerinin üretimi her yıl % 10 artacak. 2050 yılında küresel elektriğin % 25’i güneş enerjisinden sağlanacak. Türkiye’nin toplam elektrik üretimi 302 teravatsaat. Elektrik üretiminin % 43’ü yenilenebilir enerjiden geliyor. Dünya ortalaması %10 civarında, Türkiye oldukça başarılı. Toplam enerjinin %5’i rüzgar, % 7’si ve güneşten. %57’si kömür, doğalgaz ve başka kaynaklardan sağlanıyor. Türkiye, G20 ülkeleri arasında rüzgâr ve güneşten en fazla elektrik üreten 5. Ülke, yenilenebilir enerji oranı %29, dünyada oran %22. Yıllık ortalama % 15’lik bir büyüme var. Toplam rüzgâr ve güneş enerji kapasitesi 16 bin megawat. Yıllık güneş enerjisi üretimi 1500MW. Güneş panellerinin arazileri azaltmaması için deniz üstünde yapılmaya başlandı. Altında tarım yapıldığında bir taşla iki kuş vurulmaz mı sizce de.
Türk Tarımını, Küçük Çiftçiyi Tarım GES’ler Koruyacak
Güneş enerjisi alanında çalışan düşünce kuruluşu Solar 3GW, Türkiye'nin Tarım - Güneş Enerjisi Santralleri Raporu'nda, Türkiye'nin Tarım-GES'lere olan ihtiyacına işaret ediyor.
Tarım GES’ler Mahsulleri Sıcaktan, Soğuktan Koruyor
Solar3GW'nin hazırladığı ‘Tarım-Güneş Enerji Santralleri’ raporunda, Tarım GES’lerin enerji arz güvenliği, iklim değişikliği ve tarım alanlarına etkisi ile yatırımlar için gerekli mevzuat değişiklikleri ele alınıyor. Türkiye'de giderek daralan tarım arazilerinin korunması için önemli bir araç olan Tarım GES'lerin, su kullanım verimliliği ve üretimde nasıl bir fark yarattığı inceleniyor. Tarlalara kurulacak yeni güneş enerjisi santralleri sayesinde, sertleşen iklim koşullarına karşı mahsuller korunacak, verim yükseltilecek aynı zamanda elektrik gibi yüksek bir maliyet girdisi optimize edilebilecek. Elektrik üretiminden arta kalan kısım şebekeye satılarak ek bir gelir kaynağı elde edilerek küçük çiftçilerin geliri artırılacak.
Solar 3GW Yönetim Başkanı Yusuf Bahadır Turhan’a göre “Tarım GES’ler iklim krizine, enerji sorununa ve tarımda yaşanan sıkıntılara aynı anda çözüm üretebilir.” Enerji, malzeme ve ziraat mühendisli gibi pek çok yeşil yakalıdan oluşan disiplinler arası işbirliği ile yeşil endüstrilerin geleceği agrivoltaik güneş panelleri altında.
Enerji Lobileri Tarım GES’leri Engelliyor
Tarım GES’ler nasıl lisanslanacak, mevcuttaki en büyük tartışma konusu. “Yenilenebilir kaynağa dayanan ve tarımı destekleyen bir uygulama” olarak tanımlanabilir, tarım alanı olarak tanımlanmış ama şu anda “tarım yapılmayan verimsiz alanlarda” Tarım GES lisansı verilebilir. Bu sayede marjinal alanlar elektrik üretimiyle birlikte ekonomiye kazandırılabilir. Tarım alanlarına kurulumu yasaklanan GES’ler yeni bir yönetmelikle ruhsatlandırılabilir. Sektör şu anda altyapı hazırlıklarını yaparken uzun vadede enerji lobileriyle mücadele başlayacak gibi duruyor. Tarım GES’lerdeki tarımsal üretim Tarım Bakanlığı, enerji üretimi Enerji Bakanlığı tarafından kontrol edilebilir. Yatırım esansında bölgede kurulacak GES’in toprağa etkileri, araziye zarar verip vermeyeceği yönünde raporlar hazırlanıyor. Lisanslı TarımGESlerin ürettiği elektrik serbest piyasaya verilebilmeli. Tarımda girdi maliyetlerini düşürmek için TarımGES projeleri, çeşitli finansal enstrümanlarla/teşviklerle desteklenmeli.
Türkiye’nin TarımGES Haritası
OxoTracker şu anda deneme alanından gelen her türden tarımsal ve enerji kaynaklı veriyi yapay zekâ ile anlamlandırarak uzun vadede Türkiye’nin Tarım GES haritası ve yatırımcı fizibilite raporunun hazırlanabilmesi için çalışılıyor. Veriler, projeler çoğaldıkça Tarım GES’lerin tarımı iklimsel risklerden nasıl koruyacağı, Türk tarımına ve ekonomisine ne kadar katkı sunacağı öngörülebilecek. Tarım GES’ler kırsal kalkınma için de bir argüman olabilir.
Çin TarımGES İle Mucize Yarattı
Güneş enerji sistemlerinde lider Çin, Müslüman halkın yoğun yaşadığı Ningxia bölgesinde Agrivoltaik güneş panelleri ile mucize yaratıldı. 2 milyondan fazla fotovoltaik panel ile dünyanın en büyük PV enerji santrali altında Japon tıbbının en önemli gıdası olan gojiberry gibi ürünlerle bölge 10 yıl içinde cazibe merkezine dönüştürülürken, halkın da refah seviyesi artırıldı. Projenin ekipmanlarını telefoncu Huawei, sağladı. Proje sayesinde bitki örtüsü %30’dan % 85’e çıkarıldı. Çin hükümetinin yoksulluğu azaltma projesi dünya için örnek oldu. Güneşin 12 ay keyifle yaşandığı Türkiye için Tarım GES’ler bulunmaz bir fırsat.
Ezcümle; artan sıcaklıklar, azalan su, fırtınalar giderek şiddeti artan hava olayları üstü açık fabrikalarda tarımsal faaliyetlerin sürdürülebilirliğini riske atıyor. Kaynaklar azalırken, riskler, nüfus artıyor. Güneş enerji yatırımlarının tarım arazilerini tehdit ettiği yönünde tartışmalar var. Güneş enerji panelleri altında tarım yapmak yenilikçi olduğu kadar kaynak kullanımı konusunda da çığır açıcı, elektrik maliyetini ortadan kaldırırken çiftçiye ek gelir yaratıyor.
