***Gübrede neler oluyor? Gübre nereye koşuyor? Daha önce yazdık. Bakalım ne değişti..
**Dünya çapındaki gıda kaynaklarına yönelik tehdit, yalnızca Ukrayna ve Rus buğday tedarikindeki sorunlardan kaynaklanmıyor.
**Enerji fiyatlarındaki artışlar, dünya çapında bol miktarda mahsul yetiştirmek için gereken gübrenin üretim maliyeti üzerinde büyük bir zincirleme etki yarattı. Bunun nedeni, gübre üretiminde özellikle enerji yoğun olmasıdır.
**Ukrayna'ya müdahalesinde Moskova'yı destekleyen ve aynı zamanda yaptırımlar altında olan Rusya ve Beyaz Rusya, ekin besin potasyumunun küresel ihracatının %40'ından fazlasının kaynağıdır.
**Etkisi, nispeten yerel olmasına rağmen gübre fiyatlarında görüldü.
***Gübre fiyatları neden yükseliyor?
*Dünya kendini beslemek için tarım kimyasallarına güveniyor. Artan maliyetler hasadı alt üst edecek…
Putin'in savaşı, Ukrayna'ya yıkım getirirken, dünya çapında milyonlarca insanı açlığa sürükleme riskiyle karşı karşıya bırakıyor.
Rusya ve Ukrayna, dünya ticareti yapılan buğdayın %28'ini, arpanın %29'unu, mısırın %15'ini ve ayçiçek yağının %75'ini sağlıyor. Rusya'ya yönelik yaptırımlar ve Ukrayna limanlarının ablukası, bunların çoğunun dışarı çıkmasını engelledi.
Başka yerlerdeki çiftçiler, kısmen, artan gübre maliyeti nedeniyle kar marjlarının daralması nedeniyle açığı kapatmak için mücadele ediyor.
***Gübre neden bu kadar pahalı?
*Gübre fiyatları rekor seviyede...
Bunun küresel ekonomi için anlamı nedir?
*Gübre pazarını oluşturan hammadde fiyatları (amonyak, azot, nitratlar, fosfatlar, potasyum ve sülfatlar) yılın başından bu yana %30 arttı.
Rusya ve Ukrayna, az sayıda ülkede yoğunlaşan küresel gıda maddeleri ve gübre pazarlarındaki ihraç edilebilir malzemelerle dünyanın en önemli tarımsal emtia üreticileri arasında yer alıyor.
Şimdi 2008′deki gıda ve enerji krizinde görülen fiyatları aşıyor.
Rusya ve Ukrayna, az sayıda ülkede yoğunlaşan küresel gıda maddeleri ve gübre pazarlarındaki ihraç edilebilir malzemelerle dünyanın en önemli tarımsal emtia üreticileri arasında yer alıyor.
BM Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre, 2021’de Rusya dünyanın en büyük azotlu gübre ihracatçısı ve hem potasyum hem de fosforlu gübrelerin ikinci en büyük tedarikçisiydi.
Rusya ile dünyanın geri kalanı arasındaki ticaretin durmadığını, ancak ithalatçılar ve gemi kiralayıcılarının, Ukrayna’nın işgali ışığında ülkeden uzaklaşmasıyla ciddi şekilde kesintiye uğradığını söyledi.
Küresel gübre ihracatının yaklaşık %14′ünü oluşturan Rusya, küresel gıda piyasalarında güçlü bir dalgalanmaya neden olmak isteyebilir mi? Gübre ticaretini azaltarak bunu bir silah olarak kullanıyor olabilir mi?
***Ayrıca gaz, gübre üretimi için önemli bir girdidir. Yüksek gaz fiyatlarının, Avrupa gibi bölgelerde üretimin azalmasına ve zaten sıkı bir pazarın daha da daralmasına neden oluyor.
Bu arada, Rusya’nın müttefiki Beyaz Rusya’ya yönelik yaptırımların, Rusya ve Beyaz Rusya’nın yıllık işlem hacminin toplam %40′ına katkıda bulunduğu potas piyasası için önemli etkileri var.
***2020′nin başından bu yana azotlu gübre fiyatları dört kat artarken, fosfat ve potasyum fiyatları üç kat arttı.
Gelişmiş pazarlardaki çiftçiler, yüksek girdi fiyatlarını kısmen dengelemeye yardımcı olarak yüksek tarımsal emtia fiyatlarından yararlanırken, yüksek fiyatlar ve arz açıkları nedeniyle talep yıkımı giderek daha olasıdır.
Dünyanın dört bir yanındaki ekonomiler, büyük ölçüde artan gıda ve enerji fiyatlarının neden olduğu tarihsel olarak yüksek enflasyonla zaten uğraşıyor. BM Gıda ve Tarım Endeksi, gıda fiyatlarının tüm zamanların en yüksek seviyesinde olduğunu gösteriyor.
***Uzun süreli gübre kıtlığının daha uzun vadeli çiftçilik verimini etkileyeceği bekleniyor.
Sıkıntılı olan tahıl ve yağlı tohum pazarı ve bu pazarlarda hem Rusya hem de Ukrayna’nın önemi göz önüne alındığında, gıda fiyatları enflasyonu giderek artan bir risk oluşturuyor.
Rusya ve Beyaz Rusya’dan gelen arzın azalması tehdidinden önce;
Gübre fiyatları küresel tedarik zinciri kesintileri, Çin ihracat yasağı ve Kanada demiryolu grevinden kaynaklanan yukarı yönlü baskıyla karşı karşıyaydı.
***Daha ciddi sonuçlar olabilir mi?
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından fiyat artışlarına ilişkin tartışmaların çoğuna enerji hakim olsa da, gübre, buğday ve diğer tahıllara yönelik arz şokunun sorunu daha da büyütmesi bekleniyor.
Bu arz şokunun genişliği ve yoğunluğunun, enflasyonist baskıyı artırarak önceki emtia fiyatlarındaki artışlardan daha ciddi sonuçları olabileceğini konuşuluyor.
Gıda ve gübre üretimi, mekanizasyon, sanayileşme ve nakliye nedeniyle yüksek bir enerji içeriğine sahiptir. Ancak aynı zamanda ham girdiler için diğer endüstrilerle rekabet ederler. Örneğin biyoyakıt üretimi, mahsulleri tarımsal gıdadan uzaklaştırırken, lityum- İyon piller, P-gübre üretiminde kullanılan kimyasalları gerektiriyor.
***Enerji ve gübreye odaklanmak neden çok önemlidir?
Bu etkinin, gıda ve gübre arz risklerinden orantısız şekilde etkilenen çoğu yükselen piyasa ekonomisiyle son derece asimetriktir.
Cezalandırıcı Rus ve Batı ekonomik yaptırımlarının kaçınılmaz olarak enerji, tahıl ve gübre arzını azaltmasından gelişmiş ekonomilerin ve yatırımcıların etkilenmeyeceği anlamına gelmiyor.
Mevcut emtia savaşlarının ABD de dahil olmak üzere dünya çapında daha yüksek ve daha kalıcı enflasyona yol açacağı bunun yanında durgunluk bekleniyor.
***Buğday Fiyatları Arz Endişeleriyle Yükselirken Gübrelerin Çoğunun Fiyatları Artmaya Devam Ediyor.
Gübre fiyatlarının çoğu Nisan'da yükselişini sürdürdü. Rusya Federasyonu'nun azotlu gübre ihracatındaki büyük rolü ve Batı Avrupa'daki arz kıtlığı nedeniyle, arz endişeleri ve buna bağlı fiyat artışları özellikle azotlu gübreler için yüksekti..
Bu hafta, Belarus'a uygulanan yaptırımlar, Çin'in gübre ihracatına getirilen kısıtlamalar ve Brezilya'nın büyük bir tedarikçisi olan Rusya'ya uygulanan yaptırımlar sonucunda mahsul, gıda fiyatları yükseldi.
****Gübre kullanımıyla ilgili olarak dünyada çiftçilerin çoğunluğu gübre kullanımını azaltacaklar. Bir kısmı gübre atmayacaklar.
***Avrupa Rus enerjisinden uzaklaştıkça ABD doğal gaz fiyatları yükseliyor..
Gübre fiyatları, geçen yılki %80'lik artışın ardından 2022'nin başından bu yana yaklaşık %30 arttı. Yükselen fiyatlar, artan girdi maliyetleri, yaptırımların neden olduğu arz kesintileri (Belarus ve Rusya) ve ihracat kısıtlamaları (Çin) gibi faktörlerin bir araya gelmesinden kaynaklanmaktadır
Uygulanan yaptırımlardan kaynaklanan, giderek derinleşen, sarmal etkileri olan başka etkiler de var. Bazıları muhtemelen henüz ortaya çıkmadı.
*Hâlihazırda tahmin edilmiş olan nedir? Bu, gıda ve enerji fiyatlarının yanı sıra tüm malların maliyetini daha da artıracak. Maliyeti tamamen yakıta bağlı olan dünya çapında navlun üzerindeki etkisidir.
***Sonuçları ne olabilir?
Dünyanın dört bir yanındaki insanlar artan gıda fiyatlarının şokundan sarsılırken, IMF şimdiden bir huzursuzluk olabileceğini öngördü.
***Gübre fiyatlarının daha uzun süre yüksek kalması bekleniyor…
Rekor yüksek girdi maliyetleri!
Özellikle Avrupa'da artan doğal gaz fiyatları, nitrojen bazlı gübreler için önemli bir girdi olan amonyakta yaygın üretim kesintilerine yol açtı. Benzer şekilde, Çin'de amonyak üretiminin ana hammaddesi olan kömür fiyatlarının artması, gübre fabrikalarını üretimi kısmaya zorladı ve bu da üre fiyatlarının yükselmesine katkıda bulundu. Yüksek amonyak ve kükürt fiyatları da fosfatlı gübre fiyatlarını artırdı.
Yaptırımlar ve ihracat kısıtlamaları!
Gübre fiyatları, ekonomik yaptırımların ve Karadeniz ticaret yollarındaki aksaklıkların etkisini yansıtan Ukrayna'daki savaşa tepki olarak yükseldi. Rusya, küresel üre ihracatının yaklaşık %16'sını ve DAP ve MAP ihracatının %12'sini oluşturuyor Rusya ve Beyaz Rusya birlikte küresel MOP ihracatının beşte ikisini oluşturuyor.
****Tedarik endişelerine ek olarak Çin, yurt içinde bulunabilirliği sağlamak için gübre ihracatını en az Haziran 2022'ye kadar askıya aldı.
***Tedarik kesintileri!
Alıcılar Hindistan'daki gübre sübvansiyonları konusunda netlik beklerken, Hindistan'daki düşük ihale teklifleri nedeniyle son haftalarda üre ve DAP fiyatları geri çekilmiş olsa da, potas fiyatları herhangi bir gevşeme belirtisi göstermiyor. Beyaz Rusya ve Rusya'ya uygulanan yeni yaptırımların ardından (geçen yıl Beyaz Rusya'ya uygulanan yaptırımların üzerine) potasyum arzı sıkıntısı ve belirsizliği arttı. Ayrıca Litvanya, Belarus potasyumunu tipik olarak Belarus gübre ihracatının %90'ını yöneten Klaipeda limanına taşımak için demiryolları ağının kullanımını durdurdu.
Güçlü talep!
Küresel gübre tüketimi, COVID-19 salgını boyunca güçlü kalmaya devam etti. Brezilya ve ABD soya fasulyesine (gübre yoğun bir ürün) rekor dönüm tahsis etti. Çin, Afrika domuz vebası salgınının ardından ülke domuz üretimine tekrar önem verdi. Özellikle mısır ve soya fasulyesi küspesi olmak üzere artan yem kullanımı nedeniyle Çin'de de talep güçlü...
Görünüm ve riskler!
Doğal gaz ve kömür fiyatları yüksek kaldığı sürece üre fiyatlarının tarihsel olarak yüksek seviyelerde kalması bekleniyor. Benzer şekilde, DAP fiyatlarının amonyak ve kükürt fiyatları düşene kadar yüksek kalacağı tahmin edilmektedir. Girdi maliyetlerinin yanı sıra, görünüme yönelik riskler, Çin'in üre ve DAP ihracatının Haziran ayından sonra devam edip etmeyeceğine bağlı. Potas için, arz Rusya ve Beyaz Rusya'dan uluslararası pazarlara geri dönmedikçe, fiyatların gelecek yıl boyunca tarihsel olarak yüksek kalması bekleniyor.
***Petrol neden varil başına 120 doların üzerine çıktı?
Çin tecritleri gevşettiği için Brent ham petrolü varil başına 120 doların üzerine çıktı. Brent petrol, on yıldan fazla bir süredir bu tür en uzun koşu olacak altıncı düz aylık tırmanış için yolda. Petrol, Çin'in virüsten korunma önlemlerini gevşetmesi ve AB'nin Rus ham petrolünün ithalatını yasaklama planı üzerinde çalışmasıyla iki ayın en yüksek seviyesine tırmandı. Petrolün ilerlemesi, Ukrayna'daki savaşın yanı sıra daha fazla ekonominin COVID ile ilgili kısıtlamalardan dönmesiyle artan talepten kaynaklandı..
Avrupa Birliği, Ukrayna işgalinden dolayı Rus petrolüne ambargo planlıyor.
***Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ve müttefiklerinin tedarik politikası konusunda bu hafta yapacağı toplantıyla, önde gelen üye Suudi Arabistan'ın resmi Temmuz fiyatlarını artırması bekleniyor. Bloomberg anketine göre, Suudi Aramco, Arap Işığı'nı Asya'ya satışlar için gelecek ay varil başına 1,50 dolar artırabilir.
Enerji fiyatlarındaki artış, enflasyon hızında keskin bir artışa katkıda bulunabilir. Daha sıkı para politikasımı? Bu haftaki veriler muhtemelen Avrupa ekonomilerinde rekor fiyat artışları gösterecek.
***Petrol Gemileri Kayboluyor…
******431 gemi radardan kayboldu.. A ülkesi savaşta olsa da her ülkeye petrol ihraç etmeye devam ediyor…
Bu akışın arkasında opak bir pazar var. A Ülkesi petrol tankerleri aslında ham petrol ihraç edebilmek için bir dizi "hile" geliştirdi. Bu baypas sistemlerinden ilki bir kolaylık bayrağı bulmaktır. A Ülkesi petrol tankerleri vergi cennetlerine güvenerek pazar kısıtlamalarını aşmaya çalışıyor. Gemi sinyal göndermeyince radarda kayboluyor. Yerelleştirme sistemlerinin kasıtlı olarak bağlantısı kesiliyor. Sonra diğer işlemler yapılıyor. Geminin menşeinin bilinmemesi, içeriğini de gizleyecektir. Pek çok teslimat, varış yeri bilinmeyen petrol tankerleri aracılığıyla yapılıyor. Denizde daha büyük gemilerde bulunan petrolle karıştırılır.
***Karışımın yüzde 49.9 A ülkesinin ise, sorun değil! A ülke ürünü kabul edilmiyor. Bu da %49,9'a kadar her şeyin yolunda olduğunu iddia etmekle eşdeğerdir. Ticarette herşey mubah.. Bu A ülkesi Rusya olabilir mi?
***Avrupa’ da tuz kıtlığı başladı…
Avrupa'nın en büyük tuz üretim işletmesi olan Ukrayna Devlet kuruluşu Artemsil, çatışmalar nedeniyle Nisan ayında faaliyetlerine ara verdi. Stokları Nisan Ayında bitti. İşletme çalışmıyor, emirlere uygun olarak faaliyetine süresiz ara verdi. Bombardıman devam ediyor, idari bina kısmen yıkılmış durumda. Ukrayna'nın artık yurt dışından daha fazla tuz ithal etmek zorunda kalacağını düşünüyor. Ukrayna’ dan tuz ithal eden, Macaristan, Polonya, Gürcistan, Moldova, Azerbaycan ve Romanya’ da başka ülkelerde tuz ithal edecek…
****Ülkemiz başta Ukrayna olmak üzere daha fazla tuz ihraç etme şansını yakaladı. Bu şans çok iyi kullanılmalıdır.
Bu gelişmeler bizi etkiliyor mu? Evet… Daha fazla etkileyecek mi? Evet..
Ne yapmamız gerekli? Öncelikle, Kriz değil, Risk Planları ile hazır olalım…
