Orta Vadeli Program (2025-2027)’ın Onaylanması Hakkında Karar (Karar Sayısı: 8906), 05 Eylül 2024 Tarihli ve 32653 Sayılı Resmî Gazete 1. Mükerrer sayıda yayınlandı.
****Tarım ve Orman Bakanlığının Bütçesi 2024 yılında:
Tarım ve Orman Bakanlığının Bütçesi: 283.124.800.000 TL’dir. Tarımsal desteklemelerin içinde bulunduğu Cari Transferler (05) ödeneği 118.986.736.000 TL’dir. Bu ödeneğin tarımsal destekleme ödenekleri ile ilgili harcama kalemine ayrılan ödeneği 91.627.690.000 TL olmuştu.
****Bugün yayınlanan Orta Vadeli Programın “Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri (I Sayılı Cetvel) 2025 Yılı Bütçesi Ödenek Teklif Tavanlarına bakalım.
****Tarım ve Orman Bakanlığının Bütçesi 2025 yılında:
Tarım ve Orman Bakanlığının Bütçesi: 223.824.252.000 TL’dir. Tarımsal desteklemelerin içinde bulunduğu Cari Transferler (05) ödeneği 139.852.049.000 TL’dir. Bu ödeneğin tarımsal destekleme ödenekleri ile ilgili harcama kalemine ayrılan ödeneği bu ödenekten düşük olacaktır.
****Tarım ve Orman Bakanlığının, 2024 Yılı Yatırım Bütçesi;
Yatırımlarla ilgili, Sermaye giderleri (06) 6.887.345.000 TL ve Sermaye Transferleri (07) 107.454.020.000 TL olup, toplam 114.341.365.000 TL’ dir.
****Bugün yayınlanan Orta Vadeli Programın “Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri (I Sayılı Cetvel) 2025 Yılı Bütçesi Ödenek Teklif Tavanlarına bakalım.
****Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri (I Sayılı Cetvel) 2025 Yılı Bütçesi Ödenek Teklif Tavanlarına bakalım.
****Tarım ve Orman Bakanlığının, Yatırım Bütçesi;
Yatırımlarla ilgili, Sermaye giderleri (06) 11.541.942.000 TL ve Sermaye Transferleri (07) 2.892.723.000 TL olup, toplam 14.434.665.000 TL’ dir.
****SONUÇ;
*Tarım ve Orman Bakanlığının 2025 Yılı Bütçesi yaklaşık % 21 azalmış.
*Tarımsal destekleme bütçesi yaklaşık %17-18 artmış.
*2025 Yılında tarımsal desteklere ayrılan bütçenin çok az olduğu görülmektedir. Bu bütçenin, tarımsal desteklemeleri karşılaması da mümkün görünmüyor.
*2024 Yılında enflasyon %41,5, 2025 yılında %17,5 bekleniyor. Bu nedenle 2024 Yılı için bir fark ödemesi yapılmalıdır. 2025 Yılı destekleme bütçesi mutlaka revize edilmelidir.
*2025 Yılında Yatırım Projelerine ayrılan bütçe ödenekleri de düşmüştür.
*Orta Vadeli Programda, Bakanlıklar için belirlenen tavan rakamlarını değiştirmek çok zordur.
Bu bütçeler genellikle Meclisten de böyle geçer.
*Ekonomide zamanında alınan yanlış ve hatalı kararlar nedeniyle bu zorlukları çekiyoruz.
*Bu kararları çiftçimiz, memurumuz, emeklimiz ve işçimiz almadı. Ama faturayı biz neden ödüyoruz. Üstelik bizleri bu programda unutmuşlar.
*Orta Vadeli Program sanki erken seçim için bir hazırlık olmuş.
*Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, tarımsal destekleme için 2025 yılı bütçesini revize edilmesini sağlamalıdır. Zaten zor bir yıl bizi bekliyor…
****Yeni OVP’da;
**Enflasyon hedefi 2024 Yılı için %38’ den %41,5’a, 2025 Yılı için %14’ den %17,5 yükseltildi. Programın çalışmadığı görülüyor.
**Ülkemizi orta-üst gelir grubundan, yüksek gelirli ülkeler grubuna çıkaracağız, dendi. Ülkemizde, orta gelir grubu kaldı mı?
**Benim OVP’dan beklentim yok. Gerçekçi pek bulmadım. Temenni gibi geldi. Ancak vatandaş gerçeklerle boğuşuyor. Enflasyon mücadelesinde vazgeçiliyor mu? Yanılmayı çok isterim. Biraz enflasyon tahminleri doğru gibi geldi.
**OVP'de 2024 Büyüme tahmini % 3,5 (Önceki %4)
OVP'de 2025 Büyüme tahmini % 4 (Önceki % 4,5)
OVP'de 2026 Büyüme tahmini % 4,5 (Önceki % 5)
OVP'de 2027 Büyüme tahmini % 5
Burada da OVP, ERKEN SEÇİM diyor.
**OVP'de GSYH: 2024 beklentisi %3,5 (Önceki %4),
2025 beklentisi %4 (Önceki:%4,5),
2026 beklentisi %4,5 (Önceki: %5)
**Orta Vadeli Program'da (OVP) "ortalama dolar kuru" beklentileri; 2024 ortalaması; 33,22 TL, 2025 ortalaması; 42,00 TL, 2026 ortalaması; 44,40 TL, 2027 ortalaması; 46,86 TL…
**Diğer kısımlarda daha çok temenniler var; desteklenecektir, artırılacaktır, yapılacaktır, yaygınlaştırılacaktır, modernleştirilecektir, artırılacaktır, desteklenecektir, artırılacak, özendirilecektir, iyileştirilecektir, oluşturulacak, verilecektir, geçirilecektir…. Nasıl olacak? Kim yapacak? Maliyeti? Hedefi? Bütçesi? Bu soruların cevabı da yok…
**OVP’nın önemini kimse ile tartışmam.. Kimse takip etmiyor. İzleme ve değerlendirme yapmıyor. Rapor haline getirip paylaşmıyor? Kısa vade daha gerçekçi, daha sonraki yıllar hikaye gibi.. Bunun nedeni her yıl bu program yapılıyor olması. Bütçe hazırlığı da her yıl yapılır. Bütçe Kanunu’ da her yıl çıkar..
****Burada bir soru sorayım. Orta Vadeli Programda 2027 yılında KİŞİ BAŞI GELİRİMİZ 20.420 Dolar olacakmış. Buna inanan var mı? Şaka gibi…
****Enflasyonda tahmin tutmazsa tekrar vergiler gelir mi? Enflasyonun tutması, hükümetin açıkladığı hedeflerle uyguladığı politikaların birbirini tamamlaması gerekiyor.
**Enflasyon düşebilir ama önemli olan pahalılığın azalması, fiyatların düşmesidir. Bunu görmek, hissetmek gereklidir.
****Geçen yılların “Orta Vadeli Programını” hatırlarsak;
***Hala, gıda enflasyonu çok yüksek.
***Tarım sayımı en son 2001 yılında yapılmıştı. Yeni tarım sayımı sonuçları 25 yıl sonra yani 2026 yılında açıklanacakmış. Hangi doğru ve güvenilir veri ile doğru ve güvenilir analizleri yapıyoruz?
***İşlenmeyen Tarım Arazilerinin Tarımsal Amaçlı Kiraya Verilmesine İlişkin Yönetmelik yayınlandı.
***Tarımsal desteklemelerle ilgili yeni bir sistemin Kararı yayınlandı.
***Bu konularda yapılan tüm eleştiriler dikkate alınmalıdır. Eleştiriler incelensin, uygulamalara bakılsın, eksik, yanlış, hatalı kısımlar hemen düzeltilmelidir. Yönetmenlik ve Karar’lar Bakan Yardımcısının talimatıyla düzeltilmesin… Bakanlıkta, çalışanlarda zor durumda bırakılmasın…
****Tarımsal destekler tek bir birimde toplanmalıydı. Bütün kararlar, tebliğler, uygulama rehberi bu birim tarafından hazırlanır ve tüm ödeme ile ilgili işler ve etki analizleri bu birim tarafından yapılırdı.
**Ayrıca direk bakana bağlı ayrı bağımsız bir birimde izleme ve değerlendirme yapılsa çok iyi olurdu.
**Bu işlerde bakanlıkta, taşrada kimse çalışmak istemiyor. Özellikle bu konularda çalışanlara ek bir ödeme verilebilirdi.
**Bu konular paylaşılırken çok iyi bir iletişim içinde olunamadı. Daha sonra bunun farkına varıldı. Geçte olsa açıklamalar yapıldı.
****Yeni tarımsal destekleme sisteminde önemli bir sorun var. Buna acil bir önlem alınmalıdır. Bu destekleme öncelikle 2025 yılını kapsıyor. Bu desteklemelerin bazı ödemeleri 2026 yılında yapılacak.
****Çiftçimizin önünde 1-1,5 yıl var. Çiftçimiz bu yılları nasıl geçirecek. Bu kriz döneminde, 2025 yılı tarımsal desteğinin en az % 60-70’ni Şubat ve Mart aylarında ön avans şeklinde nakdi ödense, yılsonunda mahsuplaşılsa çok iyi olur. Çiftçi zor durumdadır.
***Tarımda da 2-3 yıl sonra bu mevzuatların sonucunda görmek istediğimiz; çiftçimizin mutlu olması, halkımızın ucuz, sağlıklı ve kaliteli gıdaya kavuşmasıdır.
***Tarımda gelişmiş ülkeler yıllar önce bu sorunları çözmüşler. Ne kadar geriden geldiğimizi unutanlar var. Çiftçilerinde ne durumda olduğunu unutmuşlar. Neredeyse, Ankara Kızılay Meydanı’nda davul zurna çalınacak duruma geldik. Hatırlarsanız AB’ye girmiştik. Kızılay’da eğlenceler düzenlenmişti. Sonra ne oldu!
***O nedenle uygulamayı görelim. Üç sene sonra ortada bir başarı olursa hepimiz alkışlayalım. Çok dikkatli davranalım. Çiftçimizin içi kan ağlarken biz siyasi şov ve politika yapmayalım. Bizi dışardan gören de çiftçi çağ atladı. Tarım şahlandı. Pahalılık ve yoksulluk azaldı diye düşünürler.
****Bütçe sürecini başlatan Orta Vadeli Program (OVP), makro politikaları, ilkeleri, hükümetin makroekonomik hedeflerini, gelecek üç yıla ilişkin gelir ve gider tahminlerini, bütçe dengesini ve borçlanma düzeylerini, kamu idareleri için ödenek tavanlarını içeren temel politika belgesidir. Bizde bu yıl temenni belgesine daha çok benziyor. Başarılı olmak için;
*Etkili orta vadeli bütçelemenin potansiyel faydaları iyi belgelenmeli,
*İyi tasarlanmış ve iyi yönetilen bir orta vadeli bütçeleme çerçevesi olmalı,
*Politika hedefleri daha net hale getirilmeli,
*Bütçe tahsisinde daha fazla öngörülebilir olmalı,
*Bütçe bilgilerinin daha kapsamlı hale getirilmeli,
*Kaynakların kullanımında daha fazla hesap verebilirlik ve şeffaflık olmalı,
*İyileştirilmiş mali disiplin ve kontrol sağlanmalı,
*Tahsis verimliliği ve hizmet sunumu olmalıdır.
*Tüm bunlar, maliyet etkinliğine katkıda bulunmalıdır.
****OVP baktığımızda bir politika belgesi olduğunu söylemek çok zordur.
**Her yıl konulan hedeflerde neler yapıldığı, neler yapılmadığı, bunların nedenleri, önlemlerde başarı geldi mi, gelmedi ise bunun nedenleri tek tek açıklanmalıdır.
**Kamuda bütçenin yasal dayanağı “5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’ dur”.
Türkiye’de bütçeler 3 yıllık hazırlanır. Ancak her yıl bütçe kanunu Meclis'ten geçer. Yani Bütçe Kanunu tek yıllık bir kanundur.
**Bu Kanunun öncesinde ve sonrasında bazı düzenlemeler vardır.
****Bütçe hazırlık aşamaları
*Orta Vadeli Program
*Yatırım Programı Hazırlıkları ile İlgili Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ve Tebliğ
*Yatırım Programı Hazırlama Rehberi
*Bütçe Çağrısı ve Eki Bütçe Hazırlama Rehberi ile ilgili Tebliği
*Bütçenin yayınlanması
*Yatırım Programının yayınlanması
****Tüm bu aşamaları yapılan işlemleri özellikle üst düzey yöneticiler çok iyi bilmelidir.
Bütçesini bilmeyen, yönetemeyen bir idareci yönetici olabilir mi?
Yukarıda belirttiğim nedenlerle, tarım sektörü açısından OVP’dan çok beklentim bulunmamaktadır. Yine de ülkemize hayırlı olsun…
Ancak, zor bir sonbahar ve 2025 yılı sadece çiftçimizi değil hepimizi bekliyor..
